Nu de Omgevingswet eraan komt met meer aandacht voor burgerparticipatie bij onder meer bouwplannen vraagt de SP zich af hoe de gemeente daarover het beste kan communiceren met haar inwoners. De eerste proefvluchten stemmen niet hoopvol: overal door Zaanstad was gemor te horen en voelden inwoners zich niet daadwerkelijk serieus genomen.
Om dat eens met de hele gemeenteraad over te brainstormen is de SP met een agenda-initiatief gekomen dat drie treurige voorbeelden geeft van haperende communicatie waar die juist de rode draad had moeten zijn: de sloop en nieuwbouw in de Peperstraat in Zaandam, de bebouwing van de voormalige sportvelden Provily en Slibkuil in Krommenie en de bouw van Parel van Zuid in Wormerveer. Dat moet anders bij grote projecten die nog op stapel staan, zoals de ontwikkeling van het Hembrugterrein en omgeving, de make-over van de Kogerveldwijk en alle plann en voor Zaandam Oud West en Nieuw West.
Botsende belangen
Bij de voorbeelden die wij kennen is aan de projectontwikkelaars gevraagd om de participatie te organiseren en indien van toepassing een Sociaal Plan op te stellen, soms met behulp van een bemiddelend bureau zoals bij de Peperstraat, schrijft indiener Evert Hartog in het in initiatief. En de vraag is of dat niet vragen om strubbelingen is: een ontwikkelaar met grote financiële belangen bij een project verantwoordelijk maken voor draagvlak bij de betrokkenen. ‘Hoe borgen wij objectieve informatieverstrekking en een juiste afweging van belangen?’ vraagt Hartog zich af. Er is nog een jaar de tijd om daar een antwoord op te vinden.
Professionals versus bewoners
Bij alle projecten waar het tot nu toe geprobeerd is vooruitlopend op de nieuwe wet was er veel weerstand bij bewoners op het moment dat de plannen bekend werden gemaakt. In de MAAK.Zaanstad-gebieden is al in het verkennende stadium een vorm van inspraak geweest, maar daarbij was de verhouding tussn het aantal professionals en niet-professionele bewoners niet in evenwicht. Bij de resultaten lijkt meer van de inbreng van de professionals te zijn meegenomen dan van de bewoners, constateert Hartog en in het geval van de Peperstraat is het de bewoners nooit duidelijk geweest dat de plannen voor Centrum Oost zouden leiden tot de sloop van hun woningen. Toen dat doordrong bleken de plannen echter al in beton gegoten.
Ondoorzichtige soep
‘Er zijn te veel partijen bij betrokken om te kunnen begrijpen wie waar verantwoordelijk voor is en waar bewoners terecht kunnen voor prangende vragen,’ aldus de SP: een projectontwikkelaar, een vastgoedeigenaar, een bemiddelingsbureau, de gemeente, een woningbouwcorporatie en de bewoners. ‘Een ondoorzichtige soep van belangen en zeer onduidelijke communicatielijnen. Een betere communicatie werd steeds toegezegd door de gemeente, maar kwam er niet. Aandachtspunt hier: de onduidelijke rol van de gemeente.’
Wormerveer
De plannen voor de hoogbouw op de hoek van de Celebesstraat en het Zuideinde in Wormerveer vielen eveneens totaal verkeerd. Ze werden uiteindelijk na veel druk van omwonenden aangepast, maar de ingezette mediation werd ernstig bekritiseerd door de werkgroep Zuideinde Wormerveer Hoogbouwvrij die uiteindelijk toch aan het langste eind trok. De werkgroep voelde zich door de gemeente echter ‘misleid en misbruikt’, beschuldigde de Commissie Zaan-IJ ervan het plan ‘er door te willen drukken’ en zag dat er nooit écht gekeken was naar het eigen alternatieve plan met een groot draagvlak in de buurt. ‘Helaas is het vertrouwen in de gemeente beschadigd,’ schrijft Hartog.
Krommenie
Ook de omwonenden van de nieuwbouw in Krommnie lieten weten dat Zaanstad zich aan haar verantwoordelijkheid onttrekt, beloftes niet nakomt en bouwplannen er wil doordrukken. Ook daar zijn de plannen na veel inzet van bewoners ‘knarsetandend aangepast,’ maar liep de gemeente imagoschade op.
De SP wil herhaling van dergelijke processen in de toekomst voorkomen, maar de vraag is hoe er voor gezorgd kan worden dat de rolverdeling en de verantwoordelijkheden duidelijker worden als er meerdere partijen in het spel zijn zoals bij de Peperstraat, hoe belangenverstrengeling kan worden voorkomen, hoe de wensen van bewoners eerder en beter in beeld kunnen komen en hoe inzichtelijker wordt waar de invloed van de gemeente ophoudt. En is er een mogelijkheid om de gemeente handvatten te geven om sneller knopen door te hakken, bijvoorbeeld bij het verlenen van stadsvernieuwingsurgentie?
