Democratisch Zaanstad doet een beroep op commissaris van de Koning Arthur van Dijk om de gemeente op het goede spoor te zetten wat betreft burgerparticipatie bij grote bouwprojecten. Voor het programma van MAAK.Zaanstad is in 2017 een notitie opgesteld met als belangrijke doelstelling dat belanghebbenden ‘meepraten maar niet meebeslissen’. Dat uitgangspunt zorgt voor veel wrijving.
De onvrede, de weerstand van omwonenden en andere betrokkenen en zelfs juridische procedures zijn DZ een doorn in het oog en druisen lijnrecht in tegen de afspraak tussen het huidige college en Democratisch Zaanstad om het aantal juridische procedures te verminderen en zo veel mogelijk te voorkomen. Het college verzaakt haar zorgplicht waar het gaat om nieuwbouwplannen, aldus de partij in een brief naar Van Dijk. De belangen van private partijen – lees: ontwikkelaars – wegen zwaarder dan die van omwonenden. Vooruitlopend op de invoering van de Omgevingswet werkt Zaanstad zoveel mogelijk in de ‘geest van de Omgevingswet’, en dat belooft weinig goeds voor de toekomst. Om dat te illustreren geeft fractievoorzitter Juliëtte Rot aan aantal voorbeelden van projecten waar met mis gaat.
Jachthaven Dukra
In januari 2021 werden omwonenden van jachthaven Dukra tijdens een informatiebijeenkomst overvallen met een volledig uitgewerkt plan, waarmee de gemeente en de ontwikkelaar al vier jaar lang bezig bleken te zijn geweest. De ontwikkelaar had Dukra gekocht om er onder andere drijvende woningen te bouwen. ‘Ook bleek dat de gemeente de ontwikkelaar had afgeraden eerder in contact te treden met direct omwonenden. Het plan is in strijd met het huidige bestemmingsplan en heeft een grote impact op de buurt. De gemeente heeft nu voor de tweede maal een externe procesbegeleider ingehuurd voor een participatietraject ‘achteraf’,’ schrijft Rot verontwaardigd. Omwonenden wachten nog steeds op heldere kaders en een goede informatievoorziening.
Badhuisweg
Omwonenden van het voormalige Rochdale-kantoor op Het Eiland werden in september 2020 geconfronteerd met een bouwplan van 120 woningen, dat op verzoek van de gemeente zonder enige inspraak van de buurt door de corporatie is uitgewerkt. ‘Ook dit project is in stilte ontwikkeld vanaf 2018 waarbij de finale versie als vaststaand feit aan de bewoners werd gepresenteerd zonder enige participatie. Er werd achteraf een participatiedocument opgesteld om deze omissie te repareren. Ook is niet aantoonbaar gemaakt dat het project financieel rendabel is.’ In dit geval is er overigens ook een raadsmeerderheid die haast wil blijven maken met de plannen, gezien de wooncrisis.
Peperstraat
Wat de herinrichting van de Peperstraat betreft was het de gemeente die het initiatief genomen nam voor sloop. In 2019 kregen de bewoners van de eerste fase per brief de mededeling dat zij hun woning kwijt zouden raken vanwege nieuwbouw, ‘in de vorm van een op dit moment nog steeds niet vaststaand aantal woningen‘. ‘Ook in deze casus is geen sprake geweest van participatie en daarbij is niet feitelijk aangetoond dat het project financieel rendabel is. Eind 2021 nam de gemeenteraad in meerderheid het besluit om akkoord te gaan met de bouwplannen, zonder woongarantie voor de bestaande bewoners,’ laat DZ Van Dijk weten.
Kan aan de Zaan
De werkgroep Kan Beter bij de Witte Olifant heeft grote bezwaren tegen het bouwplan Kan aan de Zaan en heeft dit de gemeente al in november 2019 kenbaar gemaakt. Het bouwplan behelst onder meer een gebouw van dertien verdiepingen, dat wordt gesitueerd op negentien meter afstand van de nieuwe huizen van de Witte Olifant. ‘De belanghebbenden geven aan dat met hen nooit overlegd is over het bouwplan. De werkgroep geeft aan te vrezen voor schaduwwerking en verhoogde windbelasting, met mogelijke schade aan de Witte Olifant tot gevolg.’ Ook lijken de berekeningen over de geluidsbelasting door het spoot niet te kloppen, maar de trein raast door.
IKC Overtuinen
Het Integraal Kind Centrum aan de Parkstraat in Zaandam is inmiddels in gebruik genomen, maar zonder de verkeersmaatregelen waar de omwonenden om vroegen. ‘Stelselmatig wordt hen informatie onthouden. Om deze reden voelden zij zich genoodzaakt tot het indienen van WOB-verzoeken. Zij dienden ook een handhavingsverzoek in om de op grond van de verleende omgevingsvergunning verplichte 58 parkeerplaatsen te realiseren. Vervolgens werd hun handhavingsverzoek afgewezen, omdat er bij een schouw ‘opeens’ 58 plekken gerealiseerd bleken te zijn.’
Balkenhaven
In 2013 sloot Zaanstad met een projectontwikkelaar een intentieovereenkomst die onder meer betrekking had op de vrijstaande woning en bijbehorende grond van circa 3000 vierkante meter van de familie Groen. In deze overeenkomst stond dat de projectontwikkelaar ‘zich zal inspannen om de aan de (…) [familie] in eigendom toebehorende delen van de locatie in eigendom te verwerven’. De familie wist op dat moment echter van niets en kwam hier pas veel later achter,’ schrijft Rot ook, om aan te geven dat de moeizame relatie van Zaanstad met participatie geen nieuw verschijnsel is. En nog steeds is de kwestie met Het Hek niet opgelost en komen aan de Zaanderhorn de kermisexploitanten in het gedrang.
WOB-verzoeken
Het doel van participatie zou moeten zijn om tot een gedragen plan te komen, vindt Rot. Het is van belang dat de inbreng van inwoners ook daadwerkelijk leidt tot deel uitmaken van een plan, dan wel tot de aanpassing van een plan. Het tegendeel gebeurt: bewoners worden niet of te laat bij de planvorming- en ontwikkeling betrokken en de criteria op basis waarvan belanghebbenden meer of minder invloed hebben op plannen wordt niet duidelijk gemaakt. Ook raadsleden moeten regelmatig WOB-verzoeken indienen om informatie boven water te krijgen.
Bewoners herkennen zich bovendien vaak niet in verslagen van overleggen met de gemeente of de ontwikkelaar en ervaren dat ze niet als een serieuze gesprekspartner worden gezien. De intentie van het college om de raad – en daarmee de bevolking – eerder bij grote projecten te betrekken heeft Democratisch Zaanstad niet gerustgesteld: het gaat vooralsnog alleen over ‘de proeftuin’ Westzijde 24 – 36 en er is geen eenduidige werkwijze voor participatie opgesteld, ‘met duidelijke spelregels en afwegingsinstrumentarium’. Participatie is ook niet in de ruimtelijke processen verankerd en blijft daarmee te vrijblijvend.
Onbehoorlijk bestuur
‘Voldoende draagvlak voor bouwplannen is volgens Democratisch Zaanstad een belangrijk uitgangspunt en zou niet afhankelijk moeten zijn van politieke processen. Democratisch Zaanstad heeft de afgelopen jaren tevergeefs geprobeerd om het college van Zaanstad ervan te overtuigen dat zij haar taken als hoeder van de belangen van al haar inwoners op dit punt structureel verwaarloost. De gemeente dient zich bij al haar handelen te houden aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur,’ zo besluit Rot haar brief.
Omdat de provincie onder meer toezichthouder is voor onder meer ruimtelijke ordening, bouwen en huisvesting pleit zij ervoor dat Haarlem die taak in Zaanstad eens serieus oppakt. ‘Wij verzoeken u daarom tot het opstellen en uitbrengen van een advies aan de gemeente Zaanstad ten aanzien van de provinciale toezicht op de domeinen ‘informatiebeheer’ en ‘omgeving’. In dit advies zouden de aspecten zoals beschreven in deze brief wat ons betreft aan bod moeten komen, waarbij tevens de vraag over financiële haalbaarheid en consequenties voor Zaanstad onderzocht zouden moeten worden.’
