Onderzoek naar voor- en nadelen diftar en nascheiding

In Wormerland wordt steen en been geklaagd, maar Zaanstad overweegt het systeem ook in te voeren: slimme restafvalcontainers . Inwoners gaan dan naar rato van hun ingeleverde huishoudelijke afval betalen en beter scheiden wordt zo beloond. Maar nascheiding is ook een mogelijkheid die zal worden onderzocht.

Het is de uitkomst van de evaluatie van het Grondstoffenplan uit 2017, toen een nieuw inzamelsysteem werd ingevoerd dat het aanbieden van restafval ontmoedigt. Adviesbureau De Afvalspiegel bekeek hoe dat uitwerkte wat betreft milieurendement, service en kosten, op basis van bestaande gegevens van HVC (zoals de jaarverslagen), een enquête onder inwoners en gesprekken met de gemeente en HVC.

Relatief kleine winst

De nieuwe manier van inzamelen heeft geleid tot een daling van de totale hoeveelheid restafval van 273 kilogram per inwoner in 2017 naar 237 kilo in 2021: 46 kilo per inwoner minder. Aan de andere kant is het grofvuil dat naar de stort werd gebracht of aan huis werd opgehaald met tien kilo per inwoner gestegen. Met name de twee categorieën groente-, fruit- en tuinafval en etensresten en plastic, blik en drinkpakken werden veel vaker gescheiden ingezameld. Toch blijft Zaanstad achter bij steden van een vergelijkbare grootte, met uitzonderting van plastic, blik en drinkpakken. Papier en klein chemisch afval zit op het landelijke gemiddelde.

Voorscheidingsinstallatie

HVC haalt met een voorscheidingsinstallatie uit een deel van het restafval uit Zaanstad nog plastic, blik en drinkpakken die inwoners niet gescheiden hebben aangeboden en telt die opbrengt mee als grondstof die niet verbrand hoeft te worden. Zaanstad doet dat niet, omdat het in dat geval feitelijk om nascheiding gaat. De evaluatie komt daarmee op 237 kilo restafval per inwoner, terwijl HVC op 211 uitkomt. In 2021 werd gemiddeld per inwoner dertien kilo plastic, blik en drinkpakken uit restafval gehaald, maar fat betreft de totale aanvoer naar HVC. Daar zitten ook gemeenten tussen zonder afvalscheiding aan huis.

Tevredenheid

De meeste bewoners van zowel laag- als hoogbouw zijn tevreden met de inzameling en waarderen dit met goede rapportcijfers, aldus de evaluatie. Wel is de communicatie over het onderwerp voor verbetering vatbaar. Een deel van de inwoners vraagt om meer en betere voorlichting, zowel over (het gebruik van) de voorzieningen als over de scheidingsregels. Vrijwel alle inwoners vinden dat de meeste mensen hun afval netjes in de ondergrondse container doen en vinden de afstand tot de restafvalcontainers goed. Toch zijn er plekken waar structureel afval wordt bijgeplaatst.

Steeds duurder

In 2021 verhoogde de gemeente de afvalstoffenheffing met 11,76 procent om de stijgende kosten te kunnen dekken. Dit jaar is de afvalstoffenheffing 20,5 procent hoger dan in 2017 (het landelijke gemiddelde over deze periode is 34,9 procent). Voor het verbranden van huishoudelijk restafval en andere afvalstromen wordt door het Rijk een afvalstoffenbelasting geheven die elk jaar hoger wordt. Sinds januari 2021 is er ook een nationale heffing op CO2-uitstoot in de industrie, inclusief afvalverbandingscentrales. Dat drijft de kosten voor zowel Zaanstad als HVC op.

Voorlichting

Het landelijke streven is 100 kilogram restafval per inwoner en daar zit Zaanstad dus nog 137 kilo vanaf. Mogelijkheden om dat te bereiken zijn inwoners laten betalen voor de ophaalservice van grofvuil, de invoering van diftar en een betere voorlichting over afvalscheiding, en dan met name over de inhoud van de groene bak

. Dat laatste advies neemt de gemeente over: te veel voedsel komt nu nog in het restafval terecht en minder GFT-e in het restafval zal de verwerking goedkoper maken.

Diftar

De invoering van gedifferentieerde tarieven (ofwel diftar) ligt gevoeliger. Zo zijn inwoners nog niet vergeten hoe Oostzaners nadat daar het systeem werd ingevoerd hun afval begonnen achter te laten in Zaandam en in Wormerveer gebeurde hetzelfde toen Wormerland betaling per klepopening invoerde. Het college gaat opdracht geven voor een onderzoek naar de mogelijkheden van diftar, maar ook van nascheiding. Hiermee kunnen dan de twee systemen met elkaar vergeleken worden en beoordeeld worden op voor- en nadelen.

Handhaving

Inwoners die de kont tegen de krib gooien en niet mee wensen te doen aan afvalscheiding

zorgen voor een steeds hogere afvalstoffenheffing. Zaanstad ziet zich geconfronteerd met steeds strengere acceptatiecriteria en dit betekent dat als er bijvoorbeeld veel vervuiling zit in een grondstoffenstroom zoals GFT, deze wordt afgekeurd en alsnog samen met het restafval verbrand wordt. 'Gelet op de huidige mate van vervuiling van deze grondstoffenstromen is het noodzakelijk meer inzet op controle en handhaving te realiseren,' schrijft het college ook aan de raad.