Vanwege het ‘spoedeisende karakter’ van de zaak praat de raad morgenavond in een ingelast debat opnieuw over de kosten van de jeugdhulp in Zaanstad, nadat een rapport van de eigen Rekenkamer en journalistiek graafwerk van onderzoeksflatform Follow the Money en het Noordhollands Dagblad aan het licht bracht dat er nogal wordt gegoocheld met de cijfers. En dat verantwoordelijk wethouder Songül Mutluer dat liever onder het tapijt veegt.
De voltallige oppositie (zie de collage) eist nu ‘een evenwichtiger inzicht’ in en een beter overzicht van de financiële risico’s die de gemeente loopt en dat nog vóór de vaststelling van de begroting tijdens de raadsvergadering van 10 november. Eén van de conclusies van de Rekenkamer was dat Zaanstad de enorme kostenoverschrijdingen voor de jeugdzorg voir een groot deel aan zichzelf te wijten heeft, waar de wethouder aanhoudend naar het Rijk wijst als zijnde de verantwoordelijke partij vanwege volstrekt ontoereikende budgetten.
Begrotingstekort
Eén van de aanbevelingen van de Rekenkamer luidde om het zicht op de kosten van jeugdhulp te verbeteren. Dat is extra nodig nu als gevolg van de coronacrisis de begroting 2021 – 2024 een tekort zien van minimaal 2,9 miljoen euro. Over jeugdhulp staat daarin: ‘De budgetten voor jeugdhulp blijven te krap om te doen wat optimaal nodig zou zijn. In de voorjaarsnota 2020 – 2024 is nog eenmalig 2,2 miljoen voor 2021 beschikbaar gesteld en waren al maatregelen voor 2022 en verder aangekondigd. Toch zien wij op dit moment een stijging van de verwachte overschrijding van 3,8 miljoen. Deze overschrijding komt onder andere omdat de volumegroei in het laatste half jaar duidelijk hoger is dan de geraamde groei van 3,5 procent.’
Lobby
In deze kostenraming zijn de effecten van de cliëntenstop die eerder dit jaar werd doorgevoerd voor specialistische hulp en voor andere aanvullende maatregelen nog niet meegenomen. ‘Om deze kosten binnen het sociaal domein te dekken zijn extra maatregelen nodig die maatschappelijke impact hebben. We zullen wachtlijsten moeten toestaan, de instroom verder moeten beperken en kritisch kijken naar de trajecten die aangeboden worden. Het college voert actief lobby bij het Rijk om structureel extra budget te krijgen. Zolang het Rijk niet over de brug komt zullen we extra maatregelen moeten blijven nemen om de uitgaven binnen budget te houden.’
Méér geld gekregen
De Rekenkamer kwam na onderzoek echter tot een ander oordeel: ‘Wij concluderen dat, anders dan bij andere gemeenten, de bezuiniging van het Rijk in Zaanstad niet zichtbaar is. Dit komt doordat het budget vanuit het gemeentefonds voor de jeugdhulp in Zaanstad is gestegen. Het college plaatst hier een aantal kanttekeningen bij. Het college stelt op basis van SCP-onderzoek over de jaren 2000 – 2010 dat landelijk een jaarlijkse kostenstijging van 6,2 procent te zien is in de jeugdzorg. En ook dat er landelijk een stijging in het volume van 12,1 procent waarneembaar is in de periode 2015 – 2017. Als het budget vanuit het gemeentefonds met hetzelfde percentage zou zijn toegenomen dan zou Zaanstad geen tekort hebben, zo stelt het college.’
Minder specialistische hulp
‘Wij constateren allereerst dat het college niet betwist dat de uitkering uit het gemeentefonds in de afgelopen jaren is toegenomen. Ook lijkt het niet te bestrijden dat de verhoging van het jeugdbudget in het gemeentefonds voor Zaanstad elk jaar vrijwel gelijk opliep met het accres in het gemeentefonds. Waar het college in januari 2019 nog aan de raad meldde dat er in Zaanstad ‘een gat’ was ontstaan door een korting vanuit het Rijk (in combinatie met een volumetoename), brengt het college nu naar voren dat de toename van het budget uit het gemeentefonds ontoereikend is om de stijging van de kosten van jeugdzorg te dekken. Deze kostenstijging kan echter niet komen door de door het college aangehaalde volumetoename: van 2016 naar 2018 is er juist een daling zichtbaar in de specialistische jeugdhulp van ongeveer twaalf procent,’ is in het rapprt van de Rekenkamer te lezen.
Wij onderzochten vorig jaar de financiële tekorten op jeugdhulp in Zaanstad https://t.co/Xf0d6AVZ5G. @NHD en @FTM_nl gebruikten de uitkomsten van ons onderzoek voor artikelen over de huidige Zaanse problemen in de jeugdhulpverlening https://t.co/v1aAzTItSz https://t.co/dTzPUQl9di pic.twitter.com/9zjlgL1XVv
— Rekenkamer MA (@RekenkamerMA) October 6, 2020
Raad slecht geïnformeerd
Er zijn volgens de Rekenkamer dan ook andere oorzaken voor de tekorten. ‘Het zonder meer van toepassing verklaren van de landelijke ontwikkelingen op de Zaanse situatie hindert het zicht van het college op de werkelijke oorzaken van de tekorten. Dat is jammer, want zo’n blinde vlek kan passende oplossingen in de weg staan.’ Een andere aanbeveling betreft de informatievoorziening aan de gemeenteraad, die achteraf onjuiste of niet-onderbouwde cijfers en trends te zien kreeg. Jeugdzorg is een taaie materie en Zaanstad slaagt er niet in om de regie te nemen, aldus de onafhankelijke rekenmeesters.
