Wat nu met het Hembrugterrein, het uithangbord van de stedelijke ambities van Zaanstad dat een schoolvoorbeeld moest worden van een moderne woonwijk waar wonen en werken in harmonie naast elkaar bestaan. Na de uitspraak van de Raad van State zijn de 1000 geplande woningen uit het zicht verdwenen, want hoewel de raad de toekomstige ontwikkeling vanhet terrein niet uitsluit, kan dat alleen als blijkt dat dit ‘ruimtelijk aanvaardbaar’ is. Dus zonder de zware industrie aan de overkant van het Noordzeekanaal – en hoe tover je die weg?
Niet de geur, niet de luchtkwaliteit en ook niet de potentieel gevaarlijke ligging aan het drukbevaren kanaal hebben voor Zaanstad roet in het eten gegooid, maar het lawaai. De ‘truc’ die de gemeente toepaste om onder de maximale belasting voor woningen in de Wet geluidshinder uit te komen was een beroep op artikel 60 van die wet, waarmee hogere waarden kunnen worden vastgesteld tot maximaal 60 dB(A) voor woningen waar de herrie die voornamelijk afkomstig is van zeehavengebonden activiteiten. Een voorwaarde is dan wel dat deze woningen worden gebouwd ‘in het kader van een herstructurering of planmatige verdichting van een bestaand woongebied, of wanneer de woningen worden gebouwd aansluitend aan het bestaande woongebied en er slechts sprake is van een beperkte uitbreiding van het bestaande woongebied’. Daar ging het mis.
Niet half Zaandam één bestaand woongebied
Eén van de vragen die de Raad van State moest beantwoorden was Zaanstad de ‘zeehavennorm’ terecht had toegepast. Zo niet, dan was het hele woningbouwplan in strijd met de Wet geluidshinder vastgesteld. Om aan de eis van een ‘beperkte uitbreiding van bestaand woongebied’ te komen maakte de gemeente dat zo groot mogelijk. De bestuursrechter oordeelde echter dat de bestaande woningen op het Hembrugterrein zelf, de bestaande woningen ten westen van Zijkanaal G en de Havenstraat en de bestaande woningen direct ten noorden van de stadsroute s150 en het Hembrugterrein daartoe kunnen worden gerekend, maar niet ook de Bomenbuurt, Het Eiland en de Burgemeestersbuurt.
‘Weliswaar verbindt de s150 de westkant van Zijkanaal G met de oostkant, maar gelet op het ongeveer 150 meter brede kanaal tussen de woningen aan de oostkant van dit kanaal en de woningen waar het plangebied op aansluit en het karakter van de s150, kunnen de woningen in de Bomenbuurt, Het Eiland en de Burgemeestersbuurt ruimtelijk gezien reeds hierom niet behoren tot het aansluitend woongebied dat wordt uitgebreid,’ aldus de uitspraak van de RvS. Evenmin mocht de gemeenteraad daar ook nog de Russische Buurt aan vastknopen.
Schaal breekt gemeente op
Voor de beantwoording van de vraag of sprake is van een ‘beperkte uitbreiding’ moest de schaal van de nieuwbouw worden afgezet tegen de schaal van het aansluitende woongebied. Met de op het Hembrugterrein geplande 120.000 vierkante meter bruto vloeroppervlak aan woningen is daar in de beoordeling van de Raad geen sprake van: de schaal van nieuwbouw moet in een lawaaierig zeehavengebied wat grootte betreft overeen komen met het bouwvolume dat bij een verdichtingslocatie in een qua omvang vergelijkbare woonwijk mogelijk is. Op het Hembrugterrein zou die norm ver overschreden worden, maar het besluit om er 1000 huizen neer te zetten werd genomen omdat de plannen met de aanvankelijk voorziene 500 woningen financieel onhaalbaar bleken.
Het nu vernietigde bestemmingsplan-nieuwe-stijl met, vooruitlopend op de aanstaande Omgevingswet, een zogenoemde ‘verbrede reikwijdte’ moest 20 jaar gelden en ruimte bieden aan de geleidelijke herontwikkeling van het voormalige defensieterrein tussen de industriegebieden Westpoort en Achtersluispolder – Westerspoor Zuid. Eigenaar Hembrug Zaandam (opgezet door ABC Planontwikkeling dat het terrein overnam van het Rijksvastgoedbedrijf) zou die ontwikkeling voor haar rekening nemen.
Frites uit Zuyd
Ook het op het Hembrugterrein gevestigde bedrijf Frites uit Zuyd boekte in Den Haag een (kleine) overwinning, omdat de raad vaststelde dat in de tekst van bestemmingsplan de belangen van het bedrijf onvoldoende beschermd werden. De onderneming was bang dat klachten van toekomstige bewoners van nabije woningen over geuroverlast niet alleen nieuwe, maar ook nu al bestaande activiteiten onmogelijk zouden maken en de Raad van State ging daarin mee. Frites uit Zuyd exploiteert sinds 2015 een fabriek in een gehuurd pand aan Ketelhuis 6.
Beroepstermijnen
Zaanstad ging ook nog eens twee keer de fout in met de terinzagelegging van het bestemmingsplan. De eerste keer moest de procedure opnieuw worden doorlopen, waarop de gemeente een gerectificeerde bekendmaking in de Staatscourant van 11 april 2018 plaatste. Daarin werd vermeld dat het plan met de bijbehorende stukken vanaf 12 april 2018 tot en met 24 mei 2018 opnieuw ter inzage lag en dat tot en met 24 mei beroep kon worden ingesteld. Een rectificatie is echter geen nieuw besluit, zo tikte de Raad de gemeente op de vingers en derhalve begon er ook geen nieuwe termijn om bezwaar aan te tekenen. De mededeling gaf bezwaarmakers die de eerste keer gemist hadden wel de kans om alsnog te protesteren, omdat de RvS oordeelde dat Zaanstad zoveel onduidelijkheid had geschapen dat hen niet kan worden verweten dat zij zijn afgegaan op de nieuwe beroepstermijn.
