Olam Cocoa stoot al ruim een kwart eeuw schadelijke stoffen uit zonder dat ooit de gevolgen voor mens en natuur onderzocht zijn. De cacaoverwerker draait al sinds de aanwijzing van Natura 2000-gebieden in 1994 op een vergunning waarin de natuur geen enkele rol speelt.
Nu het bedrijf alsnog een natuurvergunning heeft aangevraagd en de provincie de ontwerpvergunning op grond van de Wet natuurbescherming ook heeft verleend – op basis van de door de gemeente verleende ontwerpomgevingsvergunning milieu – suiken an alle kanten vragen op. Is in Zaanstad sprake van Tata-achtige toestanden waarbij de provincie als toezichthouder en de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied als uitvoerende instantie veel te coulant waren met het toestaan van de uitstoot van schadlijke stoffen? In het geval van de pelletfabriek van de staalfabrikant in IJmuiden heeft de rechter nu ingegrepen, nadat de Inspectie Leefomgeving en Transport een zaak aanspande.
Maatregelen
Olam en de gemeente is er alles aan gelegen om de fabriek op de huidige locatie te behouden en volgens een memo van verantwoordelijk wethouder Wessel Breunesse kan dat zonder risico’s voor de omgeving nadat volgend jaar enkele maatregelen zijn genomen. Zo moet het bedrijf in 2021 een naverbrander met een DeNOx plaatsen op het tweede en derde productiegebouw, waardoor de emissies van ammoniak naar verwachting met 80 procent verminderen bij een gelijkblijvende productie. In DeNOx installaties worden uiterst schadelijke stikstofoxiden (NOx) uit de rookgassen via een katalysator omgezet in waterdamp en stikstof (N2). Deze maatregel vermindert ook de uitstoot van geur en vluchtige organische stoffen, aldus de wethouder in een memo aan de raad.
Geen gezondheidsonderzoek
Op basis van de beschikbare informatie maakt de GGD Zaanstreek – Waterland de inschatting dat ammoniak, bij de in de omgeving van Olam voorkomende concentraties, geen effect heeft op de gezondheid van omwonenden, schrijft hij ook. Onderzoek is daar echter nog nooit naar gedaan, zo bleek uit het antwoord op de vraag van Democratisch Zaanstad of de stelling van de GGD ooit is onderbouwd door een bevolkingsonderzoek in Zaandijk en Koog aan de Zaan.
Ook het effect op de natuur is nooit onderzocht. Olam opereert op dit moment onder een vergunning uit 1994 en daarop is ook de nu te verlenen natuurvergunning gebaseerd: ‘In de natuurvergunning is 1994 als referentiejaar gebruikt. Reden hiervoor is dat op grond van jurisprudentie geldt dat als het effect van de activiteiten op de natuur niet eerder is beoordeeld en vergund, de (milieu)toestemming uit het jaar waarin Natura 2000-gebieden zijn aangewezen als referentie geldt.’
Biomassacentrale
In de door Zaanstad verleende ontwerpomgevingsvergunning milieu is de verplichting opgenomen dat Olam gaat onderzoeken of er mogelijkheden zijn om de uitstoot van ammoniak en geurhinder kosteneffectief verder te verlagen. De ontwerpvergunning Wet natuurbeheer betreft de bouw van een biomassacentrale – die volgens SP-raadslid Anna de Groot 13.000 kilo ammoniak per jaar gaat uitstoten – en de exploitatie van de hele inrichting van Olam.
Die vergunning richt zich op de effecten van stikstofdepositie als gevolg van de activiteiten van Olam op de omringende Natura 2000-gebieden. Ammoniak blijft maar een paar uur in de lucht en komt meestal binnen een paar kilometer weer op de grond terecht. Een deel van de ammoniak vormt fijnstof in de lucht en wordt door de wind verder verspreid.
Meer stikstofdioxiden
‘De emissies van stikstofdioxiden en ammoniak zijn hierbij van belang. De natuurvergunning is afgestemd op de maximaal toegestane emissiewaarden die zijn opgenomen in de ontwerpomgevingsvergunning milieu. Beide vergunningen sluiten aan bij de geldende wet- en regelgeving,’ aldus de memo. Op grond van de huidige milieuvergunning uit 1994 mag Olam per jaar maximaal 40.000 kilo stikstofdioxiden uitstoten en maximaal 500.000 kilo ammoniak. In de ontwerpvergunningen is maximaal 60.000 kilo stikstofdioxide per jaar en 80.000 kilo ammoniak per jaar toegestaan. Het plaatsen van de naverbrander leidt tot een forse verlaging van de uitstoot van ammoniak, die wordt omgezet in stikstofdioxiden die op hun beurt door de DeNOx-installatie weer grotendeels worden omgezet in niet-schadelijke stoffen.
Desondanks is toch sprake van een verhoging van de maximaal toegestane emissie NOx: de maximale emissie van fijnstof neemt door de realisatie van de biomassacentrale licht toe. Deze toename voldoet volgens Breunesse aan de grenswaarden in het Activiteitenbesluit. Na de realisatie van de maatregelen dient Olam controlemetingen uit te voeren en aan te geven hoe het de monitoring zullen uitvoeren. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied gaat de ingediende plannen beoordelen.
Er moet onderscheid worden gemaakt tussen de maximaal toegestane emissies en de werkelijke uitstoot, schrijft Breunesse in zijn memo. De werkelijke uitstoot van Olam is afhankelijk van de omvang van de productie en de portfolio (de samenstelling van de producten) en deze wisselen per jaar. In 2010 bedroeg volgens het Elektronische Milieu Jaarverslag de werkelijke uitstoot van ammoniak bijvoorbeeld 160.000 kilo, in 2017 57.000 kilo en vorig jaar 80.000 kilo.
Met de ontwerpomgevingsvergunning milieu voor Olam Cocoa wordt voldaan aan de vereiste best beschikbare technieken: maatregelen die technisch en economisch haalbaar worden geacht. Economisch haalbaar betekent hierbij dat de kosten in verhouding staan tot het effect van de maatregel en is niet afhankelijk van de financiële situatie van een bedrijf. Maatregelen die verder gaan dan dat (BBT+ maatregelen) kunnen niet worden afgedwongen. Maar mede in het kader van de stikstofproblematiek is Zaanstad het gesprek aangegaan met Olam om te zoeken naar mogelijkheden om de uitstoot verder terug te dringen, laat de wethouder de raad weten.
Gesprekken
‘De stikstofaanpak biedt wellicht mogelijkheden vanuit de provincie en het Rijk om het bedrijfsleven te ondersteunen in het maken van stappen.’ Op dit moment worden ‘de eerste constructieve gesprekken gevoerd tussen Olam, de gemeente, de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied en de provincie over de mogelijkheden om de uitstoot van ammoniak en geurhinder via een gezamenlijk traject verder omlaag te gaan brengen.’
MOB
Het bureau Mobilisation for the Environment (MOB) van milieudeskundige Johan Vollenbroek doer er intussen alles aan om te bewijzen dat de vergunningen van Olam ten onrechte worden verleend. Er is een WOB-procedure gestart om alle relevante stukken boven tafel te krijgen, met als ultieme doel de sluiting van de fabriek in Koog aan de Zaan. Een eerdere poging om dat voor elkaar te krijgen op grond van de toen ontbrekende natuurvergunning liep spaak omdat daarvoor alsnog een aanvraag werd ingediend.
