Dat Zaanstad onlangs samen met Rotterdam onderaan eindigde in de Gezonde steden index 2020 van ingenieursbureau Arcadis is deels te wijten aan erfenissen uit het verleden, aan Schiphol en aan industrie in de ons omringende gebieden. We hebben inderdaad relatief weinig groen in de woonwijken, en dat komt deels door de bodemgesteldheid waardoor hier in het verleden heel compact is gebouwd.
In dat opzicht is Zaanstad niet vergelijkbaar met de andere negentien onderzochte steden, maar ‘gelukkig liggen er diverse Natura 2000-gebieden op korte afstand en er is ook veel water in en om de stad,’ schrijft het college in een reactie op het rapport. De index van Arcadis rangschikt de steden op basis van kenmerken van de fysieke leefomgeving die bijdragen aan de gezondheid. Zaanstad scoort name slecht op de onderdelen ‘buitenruimte’ en ‘bebouwde omgeving’, maar duidelijk beter op ‘gezonde gemeenschap’. Voor ‘gezonde mobiliteit’ en ‘gezond milieu’ is de gemeente een middenmoter, ‘maar valt er ook nog veel te winnen’.
Aanmoediging
‘Het overall beeld bevestigt waarom we deze collegeperiode hard aan de slag zijn gegaan om de fysieke leefomgeving aan te pakken en positieve gezondheid voorop te stellen. We zien de uitkomsten van de index als een aanmoediging om met kracht door te gaan,’ aldus de reactie richting de gemeenteraad. De plekken van Zaanstad on de top 20 waren:
- Gezonde gebouwde omgeving: 18 (ruim opgezet, hygiënisch/schoon, voorzieningen voor iedereen bereikbaar en te gebruiken, zorgvoorzieningen voor iedereen toegankelijk;
- Gezonde mobiliteit: 12 (gemakkelijk verplaatsen per fiets en te voet, goed openbaar vervoer, veilige fietsroutes);
- Gezonde buitenruimte: 20 (groen om in te spelen, mogelijkheden om buiten te spelen, rustige luwe plekken, groen om naar te kijken);
- Gezond milieu: 13 (luchtkwaliteit: fijnstof/stikstof, geluidsoverlast, hittestress);
- Gezonde gemeenschap: 7 (veiligheid, rust/recreatie, sport/bewegen, ontmoetingsplekken).
De aanpak om de fysieke leeromgeving in de stad te verbeteren is in volle gang en omvat onder meer de Gezondheidsvisie, met zeven speerpunten gericht op de combinatie van gezonde leefomgeving en gezonde leefstijl, er wordt nagedacht over mogelijkheden om de onderhoudsachterstanden in de openbare ruimte in te lopen, er is een miljoen euto beschikbaar voor nieuwe bomen, bij bouwplannen is extra aandacht voor klimaatadaptatie (onder andere vergroening), natuurinclusief bouwen en ruimte voor ontmoeting en in het Zaans Mobiliteits Plan wordt ruim baan gegeven aan voetgangers, fietsers en het openbaar vervoer. Wat de Natura 2000-gebieden betreft is er een brief aan het Rijk gestuurd over meer ambitie inzake stikstof en een eigen plan van aanpak. Zaanstad is ook kritisch over de groei van Schiphol.
Beperkte mogelijkheden
‘We nemen de uitkomsten van de Gezonde steden index zeker ter harte,’ schrijft het college. ‘Belangrijke mijlpalen de komende tijd zijn onder meer de Omgevingsvisie en de Maatschappelijke visie, waarin de kaders worden vastgelegd om te werken aan de zes strategische opgaven waar Zaanstad voor staat, waaronder de opgave gezondheid. Wel moet worden bedacht dat onze mogelijkheden soms beperkt zijn. Op een deel van de kenmerken van de fysieke leefomgeving hebben we als gemeente niet of nauwelijks invloed. Denk aan de nabijheid van Schiphol, de industrie in de regio en de aanwezigheid van snelwegen.’
