Het college sluit niet uit dat het tekort op het budget dat van het Rijk wordt ontvangen om bijstandsuitkeringen mee te betalen, mede wordt veroorzaakt door een groeiend aantal vergunninghouders in de gemeente. Dat staat in antwoorden op vragen van de VVD.
Hoewel definitieve cijfers over 2017 nog ontbreken, wordt het percentage statushouders dat eind vorig jaar zo’n uitkering ontving (in totaal 540 inwoners met een asielachtergrond) op elf geschat. Tussen 2013 en 2017 is dat percentage in verhouding tot alle bijstandsgerechtigden elk jaar gestegen: van vier in 2013 naar 4,5 in 2014, naar zes in 2015 en acht in 2016. Eind vorig jaar telde de gemeente in totaal om 4836 inwoners met een bijstandsuitkering.
Weeffout
Bij de vaststelling van de budgetten die gemeenten daarvoor ontvangen wordt door het Rijk geen rekening gehouden met bevolkingsgroei vanwege de opname van vergunninghouders. In een onderzoeksrapport van Divosa wordt dit een ‘weeffout’ genoemd, die gemeenten in problemen brengt.
‘Aangezien Zaanstad de volledige taakstelling over 2017 heeft ingevuld en ook de achterstand uit eerdere jaren heeft ingelopen (wat betreft het huisvesten van statushouders, red.) kunnen we voorzichtig concluderen dat een deel van het tekort in de Zaanse begroting wordt veroorzaakt door het aandeel van de vluchtelingen hierin, waar geen Rijksvergoeding tegenover staat,’ schrijft het college nu.
‘Wanneer definitieve cijfers over 2017 beschikbaar zijn, zal een nadere concretisering van dit effect in Zaanstad worden uitgewerkt.’
Geen andere ongedekte bijzondere kosten
Het college schrijft ook dat er geen andere regelingen zijn die de gemeente voor statushouders moet uitvoeren zonder dat daar een vergoeding tegenover staat. ‘Het Rijk heeft wel middelen beschikbaar gesteld om uitvoering te geven aan maatregelen voor het huisvesten en begeleiden van statushouders.’ Aanspraken op regelingen die voor alle inwoners beschikbaar zijn, zoals kinderopvang en bijzondere bijstandsvoorzieningen vallen daar buiten.
Tijdens bijeenkomst #netwerkdirecteurensociaaldomein licht @Divosa toe waarom gemeenten tekort komen op #participatiebudget. Het macrobudget heeft geen rekening gehouden met toestroom statushouders. En de vangnetregeling is een sigaar uit eigen doos, die de tekorten opjaagt. pic.twitter.com/IGsZrDc5tU
— Margriet Jongerius (@jongerius_mfm) February 2, 2018
Vangnetregeling
Gemeenten met een gat in het bijstandsbudget kunnen een beroep doen op een vangnetregeling en ook Zaanstad is van plan dat te gaan doen. Die aanvraag wordt op dit moment voorbereid. Uit het rapport van Divosa bleek echter dat die regeling een vorm van uitstel van executie is: gemeenten met een tekort op de bijstand van meer dan vijf procent kunnen een beroep doen op die regeling, maar het geld dat in dat kader wordt bijgelegd, wordt twee jaar later weer verrekend met het totale bijstandsbudget. Zo zijn gemeenten die twee jaar geleden een beroep op het vangnet deden, dit jaar al meteen 2,3 procent van hun bijstandsbudget kwijt.
De toekomst
Hoe dat straks voor Zaanstad gaat uitpakken is nu nog onduidelijk: de uiteindelijke verrekening is afhankelijk van veel variabelen, zoals de totale hoogte van het macrobudget, de verdeling over de gemeenten, de tekorten die landelijk zijn ontstaan en de verdeling van de toegekende vangnetgelden.
