Veertien monsters van elf niet-uitgekomen grutto-eieren en van drie dode vogels hebben uitgewezen dat in alle gevallen DDT aanwezig was. In één volwassen grutto is daarnaast ook het toegestane DEET (ofwel N,N-di-ethyl-meta-tolueenamide) aangetroffen.
De grutto broedt weer in de Zaanstreek en in andere delen van ons land, maar de populatie staat sterk onder druk. Het is de vraag of vergiftiging met pesticiden een rol speelt in de afname van het aantal broedparen. CLM Onderzoek en Advies en het Louis Bolk Instituut hebben daar een verkennend onderzoek naar gedaan met bovenstaand resultaat.
Twee middelen
Twee dode volwassen grutto’s, een kuiken en de eieren zijn onderzocht op 727 pesticiden, inclusief glyfosaat. In 100 procent van de monsters zat DDT en in zeven procent DEET. Het goede nieuws is dat in vergelijking met boerenzwaluwen en mezen enkel deze twee stoffen zijn aangetroffen in de gruttomonsters.
Wel zijn de DDT-concentraties hoger dan in vergelijkbare onderzoeken naar boerenzwaluwen en mezen. De DDT-concentraties in de volwassen grutto’s lijken dusdanig laag dat acute en chronische toxische effecten niet te verwachten zijn, maar de gehaltes in de eieren en het kuiken waren hoger.
DDT heeft bij vogels onder ander een negatief effect op de dikte van de eierschaal, waardoor eieren kunnen breken en het broedsel mislukt. De concentratie waarbij dit effect optreedt verschilt per vogelsoort. De ondergrens (geen effect) die voor bruine pelikanen geldt is 0,5 mg/kg DDT. Bij de gemeten concentratie van 0,620 mg/kg in het ei van de grutto is een effect op het reproductiesucces niet uit sluiten.
Oorzaken afname
Maar liefst 85 procent van de Europese gruttopopulatie (Limosa limosa) broedt in het Nederlandse weidegebied. De afname van de populatie wordt geweten aan de intensivering van de landbouw en mogelijk de blootstelling van de vogels aan chemische stoffen zoals pesticiden. Gewasbeschermingsmiddelen zorgen ook voor een afname van het voedselaanbod.
Zeer persistent
De insecticide DDT is al sinds 1973 niet meer toegelaten in ons land, maar blijkt zeer persistent in het milieu. DDT wordt hier en elders nog steeds op allerlei plekken aangetroffen, vooral in (water)bodems. In onder andere westelijk Afrika, het overwinteringsgebied van de grutto wordt het middel nog steeds gebruikt in de strijd tegen de malariamug. De bodem en de daarin levende fauna worden als belangrijkste DDT-contaminatieroute gezien voor grutto’s. Onduidelijk is of er restanten van DDT in de (water)bodems in de overwinteringsgebieden in Zuid-Europa zitten, maar dat lijkt zeer waarschijnlijk.
Petitie
Om deze specifieke weidevogel te behouden is het Aanvalsplan Grutto opgesteld door samenwerkende boeren, natuurorganisaties en provincies, aangevoerd door Pieter Winsemius. Ondanks brede steun vanuit de Tweede Kamer blijft de uitvoering door het Rijk echter nog uit en dreigt het dit voorjaar wéér stiller te worden in onze weilanden. De organisaties roepen burgers daarom op tot het tekenen van een petitie om de overheid tot actie te bewegen. In de Hempolder bij Akersloot komt in het kader van het Aanvalsplan een weidevogelproeftuin.
