Het ‘projectmatig handhaven‘ op kleine, zonder vergunning neergezette bergingen en andere kleine bouwsels zoals schuttingen en carports in de voortuinen in Westerkoog zorgde begin vorig jaar voor grote ophef, zowel bij bewoners als in de lokale politiek. Er is tijdelijk op de rem getrapt, maar die gaat er weer af.
Het college stelt voor om de handhaving weer op te pakken, maar alleen in die gevallen waarin een handhavingsverzoek of een melding is gedaan over een illegaal bouwsel. Die aanpak wordt in heel Zaanstad gehanteerd. Het gedogen van alle bouwwerken die voor 1 januari 2019 in de voortuinen van Westerkoog zijn neergezet en waar een deel van de gemeenteraad wel oren naar had gaat niet gebeuren: het gaat in tegen landelijke beleidsregels én het schept rechtsongelijkheid tussen inwoners. De één is dan weggekomen met hetgeen een ander verboden wordt.
Openheid geniet de voorkeur
De gemeenteraad nam eind mei vorig jaar een motie aan om in Westerkoog een einde aan de zogenoemde ‘handhaving met een lage prioriteit’ te maken. De burgemeester zegde daarbij toe om na te gaan wat de consequenties zouden zijn van het verzoek om bestaande bouwwerken die er al voor januari dat jaar stonden te gedogen. Nu is de nota die één en ander in Zaanstad regelt aangepast en zijn de regels wat versoepeld. Maar het uitgangspunt van de gemeente blijft dat niet-bebouwde voortuinen de voorkeur genieten omdat een vrij zicht op straat een gevoel van veiligheid geeft en ze voorkomen ‘Belgische toestanden’.
Voorkomen verrommeling
Voortuinen zijn een overgangszone tussen privé en publiek terrein. ‘Het voorkomen van verrommeling, de herkenbaarheid van het hoofdvolume en de directe relatie tussen het hoofdvolume en de openbare ruimte zijn van belang. Dit houdt het aanzicht van de stad netjes en de straten prettig om te zijn voor iedereen. Rijksregels over vergunningsvrij bouwen maken ook een duidelijk onderscheid tussen de beleefbare voorzijde (bijna niets vergunningsvrij) en de veel minder zichtbare achterzijde (diverse bouwactiviteiten vergunningsvrij),’ schrijft het college in een raadsinformatiebrief.
Op het voorerf zijn wel bouwactiviteiten mogelijk, zoals een luifel, een scootmobielsafe, een schutting of een bouwwerk tussen de woning en een bestaande berging. Ook een erker is vaak al toegestaan, ook in Westerkoog. Hoe groot die mag zijn hangt af van factoren als de . architectuur van de woning en de beschikbare ruimte. Soms kunnen zaken vergunningvrij en soms wil de gemeente daar eerst over oordelen, want ‘het volbouwen van de voortuin heeft direct invloed op de woonbeleving in de wijk.’
Wel mogelijkheden
Met name in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw zijn woningen gebouwd zonder achterom en met een losse berging in de voortuin. Veel mensen willen die met hun woning verbinden en dat is in veruit de meeste gevallen ook geen probleem. Meestal gaat het licht daarvoor op groen. Stallingen voor scootmobielen passen niet binnen het bestemmingsplan en de ruimtelijke waarden van een voorerf, maar wanneer de achtertuin moeilijk of niet toegankelijk is voor zo’n onmisbaar vervoermiddel en er inpandig geen ruimte voor opslag is, kan daar tijdelijk en zolang dat nodig is van afgeweken worden.
Een ombouw voor kliko’s mag dan weer niet, tenzij die in de vorm van een groene haag is uitgevoerd. De Nota Woonbebouwing biedt geen mogelijkheid voor een carport in de voortuin, met uitzondering van sommige percelen in Westerkoog die in het bestemmingsplan expliciet zijn uitgezonderd. Erfafscheidingen van maximaal een meter hoog zijn in het voorerf vergunningsvrij. Hogere afscheidingen verbreken de relatie tussen de voorgevel en de openbare ruimte, verminderen de sociale controle en veiligheid en zorgen voor een rommelige begrenzing van de openbare ruimte, al helemaal als iedereen ander materiaal gebruikt en de aandacht voor het onderhoud nogal wissel.
Wettelijke verplichting
Sommige bouwwerken in de voortuin zijn dus vergunningvrij, maar vaker is er wel degelijk een omgevingsvergunning nodig. Voor bouwwerken die niet aan de regels voldoen kan zo’n vergunning niet worden verleend. Zetten mensen ze toch neer, dan zijn ze in overtreding. Gemeenten zijn wettelijk verplicht om te handhaven op alle soorten overtredingen waarvoor geen vergunning kan worden verleend. Het verzoek om oudere illegale bouwwerken te gedogen en alle om nieuwe situaties onderhevig te maken aan een aanvraag van een omgevingsvergunning zou daarom een gedoogbesluit noodzakelijk maken. ‘Soms is er sprake van zeer bijzondere omstandigheden en dan kan het noodzakelijk en gerechtvaardigd zijn dat van bestuursrechtelijk handhavend optreden wordt afgezien. Ons uitgangspunt is om zeer terughoudend van gedogen gebruik te maken en zoveel mogelijk in omvang en tijd te beperken,’ schrijft het college nu.
Rechtsongelijkheid
‘Als wordt overgegaan tot gedogen, dan gaat hier een zorgvuldige belangenafweging aan vooraf en wordt een gedoogbesluit opgesteld waaraan voorwaarden kunnen worden verbonden. In die gevallen gaan we gemotiveerd en onder strenge voorwaarden gedogen.’ Het gedogen van álle illegale bouwsels in de voortuinen in Westerkoog past daarin niet. Het gedogen van bouwwerken die voor een bepaalde datum zijn gebouwd leidt bovendien tot rechtsongelijkheid: niet alle buren mogen dan hetzelfde.
