Er zijn ditmaal 122 inzendingen binnengekomen voor de tweejaarlijkse Arie Keppler Prijzen voor architectuur, stedenbouw, landschap, ruimtelijke ordening en cultuurhistorie. In Zaanstad gaat het om De Amandelbloesem in Wormerveer, de accomodatie van Lycurgus in Assendelft, het bedrijfspand van Zuiver in Westzaan, Nieuw Zaans in Zaandijk en in Zaandam De Witte Olifant, het Sportfondsenbad, de IKC’s Roggeplein en Tamarinde, woongebouw Romanov, de spooroverbouwing en de naastgelegen fietsenstalling.
BBHD architecten & ingenieurs zijn verantwoordelijk voor de transformatie van het voormalige Wormerveerse verzorgingshuis tot een modern woongebouw. Vrijwilligers, De Zorgcirkel, woningcorporatie WormerWonen en stichting Mies, die jongvolwassenen met een beperking begeleidt werken daarvoor samen. De ontmoetingsfunctie van het gebouw is in stand gebleven, met een gerenoveerd restaurant en atrium en vrijwilligersorganisatie De Bloesem organiseert er activiteiten.
De woontoren met zorgappartementen is verbouwd tot 35 ruime, zelfstandige seniorenwoningen. Komend jaar komen er nog ongeveer 40 nieuwe seniorenwoningen bij. De woontoren uit 1971 bestaat uit zes woonlagen die gestript zijn tot aan het betonskelet. De bouwlagen krijgen een nieuwe indeling en nieuwe gevels met balkons. Ook is het gebouw op enkele plekken getopt met extra appartementen. Tot slot krijgt dit deel van het complex een eigen entree.
Lycurgus
Kuiper Steur architecten BNAA ontwierp sportpark De Omzoom aan de rand van Saendelft voor drie sportverenigingen. Het gebouw van atletiekvereniging Lycurgus is gerealiseerd in twee fases: eerst een kantine, een ruimte voor het wedstrijdsecretariaat, vergaderruimte, kleedkamers, opslag, een krachthonk en een plek fysiotherapie. In de tweede fase werd de indooratletiekhal gebouwd. Hiermee is een atletieksportcomplex ontstaan dat binnen Nederland uniek is. De gemeente heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in het sportklimaat van de stad en dat is nergens zo zichtbaar als op De Omzoom.
Door de verhuizing van de sportverenigingen die gehuisvest waren op het sportpark Provily in Krommenie naar De Omzoom kwam in Krommenie ruimte voor de bouw van de woonwijk Eilanden van Hain. Op de plek van het nieuw sportpark mogen geen woningen worden gebouwd. Lycurgus is één van de grotere atletiekverenigingen in Nederland met een sterke sociale samenhang en sport op verschillende niveaus, van zuiver recreatief en G-atleten tot topsporters die op landelijk niveau actief zijn. Met dit nieuwe complex kan de vereniging alle leden nog beter faciliteren.
Nieuw Zaans
Ter afronding van de eerste fase van de herontwikkeling van het gebied rond de Zaandijkerkerk ontwierp Hooyschuur architecten en adviseurs drie woningen aan de Lagedijk. De transformatie en restauratie van de kerk en de bouw van brouwerij Hoop met een restaurant en een delicatessenzaak waren al eerder voltooid, net de herinrichting van de openbare ruimte. Wat nog resteerde was de braakliggende strook aan de Lagedijk waar ooit het kantoor van de voormalige vatenfabriek Pielkenrood stonf. Het plan bestaat uit de herbouw van het pakhuis Hero de Jager en twee nieuwe woningen.
De Lagedijk kent historisch gezien twee zijden: de hoeden- en de pettenkant. Vermogende kooplieden lieten hun woning bouwen aan de hoge kant van de dijk met een tuin aan de Zaan en uitkijkend op de molens en de fabrieken aan de Zaan. De huizen van de kooplieden waren rijk gedecoreerd, in tegenstelling tot de woningen aan de pettenkant. Hier woonde de arbeider in ingetogen houten huisjes. De nieuwbouw is een vertaling van de huisjes van toen.
Pakhuis Hero de Jager
Pakhuis Hero de Jager heeft oorspronkelijk in Koog aan de Zaan gestaan. De helft van het pand staat daar nu in gerestaureerde vorm en de andere helft lag opgeslagen in een loods van Bart Nieuwenhuis. Dit deel is nu geplaatst aan de Lagedijk. Omdat het pand door de splitsing geen achtergevel had is daar niet voor een historiserende invulling gekozen maar voor een moderne gevel, waardoor afleesbaar is dat het om een nieuwe toevoeging gaat.
Zuiver
Voor bedrijventerrein HoogTij ontwierp Nunc Architecten voor het groeiende interieurbedrijf Zuiver een nieuw en nieuw en ruimer pand. Het gebouw biedt ruimte voor de opslag van de collecties en voor werkplekken, een magazijn, een fotostudio en een sample room. Een belangrijk uitgangspunt voor het ontwerp was dat er ondanks de meer dan verdrievoudiging van de oppervlake ten opzichte van het vorige pand tussen de werknemers onderling veel contact mogelijk moest blijven. Een aantal open vloervelden waar de trap door naar boven loopt zorgt voor deze gewenste functionele en visuele verbinding van de vier lagen van het gebouw.
De gevel van eenvoudig beton met verdiepingshoog glas en staalplaat past zowel bij de locatie als bij het bedrijf. Om de verticaliteit te benadrukken is op de begane grond en de eerste verdieping voor het glas een strook grijs strekmetaal geplaatst. De in een glimmende kopertint uitgevoerde onregelmatig geprofileerde staalplaten voegen zich om de tweede en derde verdieping en het dak. Door de bezonning zijn de gevels steeds weer in een ander licht te zien: soms uitbundig glimmend en reflecterend, soms meer ingetogen en mat. De gelaagde opbouw eindigend met een daklandschap van ‘huisjes’ en daktuinen maakt het een in het oog springend gebouw.
De Witte Olifant
Woongebouw De Witte Olifant aan de Oostzijde van Nunc Architecten verving de oude beschuitfabriek van Hille met dezelfde naam, die later in gebruik werd genomen door Mooij verf. In eerste instantie was het een zoektocht naar een mogelijkheid om het bestaande pand te hergebruiken, maar dat bleek gezien de slechte staat van het gebouw geen reële optie. De nieuwbouw bevat negen eengezinswoningen en acht appartementen. De kenmerken van de locatie en de historie van de fabriek zijn wel in het ontwerp terug te vinden.
Sinds 1901 was de fabriek steeds veranderd: er werden delen bijgebouwd, een ander deel stortte in en er werden her en der verdiepingen bovenop gezet. Er ontstond wel een eenheid, maar als je beter keek ook verschillen. Zowel dit organisch gegroeide karakter als het karakteristieke volume van de oude fabriek is terug te zien in het ontwerp van de nieuwbouw. In dit gebied aan de Zaan fungeert het gebouw als voortrekker van toekomstige ontwikkelingen.
Sportfondsenbad
Het Wormerveerse bureau BFW Architectuur ging aan de slag met het Sportfondsenbad uit 1938, dat in 2006 werd aangewezen als gemeentelijk monument. Tijdens de restauratie en herbestemming tot dertien woningen en zeventien kantoren en praktijkruimtes zijn veel oorspronkelijke details, materialen en kleuren teruggebracht. Daarbij zijn nieuwe toevoegingen ontworpen in vorm en uitwerking zoals dat in de dertiger jaren zou kunnen zijn gedaan, met gebruikmaking van moderne materialen om zo veel mogelijk de duurzaamheid te verbeteren.
Dat is ook doorgevoerd in het ontwerp van de constructie en van het interieur, dat eenvoudig naar een ander gebruik is aan te passen en met een spetterend centraal atrium dat elke bezoeker bekoort. Het project heeft alle obstakels van een binnenstedelijke herontwikkeling overwonnen, van bodemverontreiniging, asbest, crises en krakers tot vleermuizen en het faciliteren van huismussen aan toe.
IKC Roggeplein
Voor het Integraal Kind Centrum Roggeplein tekenden Nunc Architecten en Bald Architecture. Het nieuwe schoolgebouw staat in een oude jaren 30 buurt in Zaandam. Doordat de nieuwbouw met 2800 vierkante meter vloeroppervlakte het grootste deel van het eigen terrein in beslag neemt, wordt het naastgelegen openbare plein in samenwerking met de gemeente zo ingericht dat de oudere kinderen hier goed kunnen spelen en dat het halen en brengen veilig kan gebeuren. Voor de jongste kinderen is er een patio in het midden van het gebouw gemaakt waar ook zij veilig kunnen spelen. Aan de naastgelegen straten is het gebouw één laag hoog, zodat het mooi aansluit op de bestaande woningen.
Aan het Roggeplein heeft het gebouw drie bouwlagen en vormt daarmee een mooie afsluiting van het plein. De school wil nadrukkelijk een sociale rol spelen in de buurt. Door de aula direct aan de voorgevel te plannen en te voorzien van veel glas opent het gebouw zich naar de buurt en kunnen er eenvoudig buurtactiviteiten worden gehouden. Wijzigingen in lesmethoden, computergebruik en in aantallen leerlingen zorgen voor een continue proces van verandering. IKC Roggeplein wordt een helder gebouw dat eenvoudig mee kan bewegen met deze veranderingen door bijvoorbeeld de koppeling van lokalen door het openzetten van grote schuifpanelen.
Tamarinde
Voor de bestaande dependance van de christelijke basisschool De Tamarinde in de burgemeestersbuurt in Zaandam moet op dezelfde locatie vervangende nieuwbouw komen. De school krijgt zes lokalen en een speellokaal en moet passen in de kleinschalige woonwijk. In nauw overleg met de school en met de buurtbewoners is de ideale plek voor de school op het plein bepaald. Ook de inrichting van het plein zelf is samen met de buurt vormgegeven.
Uitgangspunt bij het ontwerp van Bald Architecture is om met ‘de gereedschapskist van toen’ een hedendaags gebouw te maken. Beeldbepalend daarbij zijn het karakteristieke rode metselwerk met daarboven een houten gevel en een duidelijke horizontale belijning. Als markering van het schoolplein is op de hoek van het gebouw een torentje in metselwerk gemaakt met bovenin de glas-in-lood ramen die uit het oude schoolgebouw bewaard zijn gebleven. Het resultaat is een mooi, compact hedendaags schoolgebouw dat zich naadloos voegt in de smalle straten van de arbeidersbuurt uit de jaren 30.
Romanov
De ingeklemde langgerekte locatie tussen de Provincialeweg, de Vaart en de Stationsstraat ontwierp Boparai Architekten woongebouw Romanov met een gemeenschappelijke tuin op het niveau van de winkelboulevard van het Stadhuisplein en het Ankersmidplein. Het ontwerp is een integraal onderdeel van dit nieuwe stukje Zaandam en sluit op een vanzelfsprekende wijze aan op de bestaande verkeersstructuur van de binnenstad. Het gaat om een toren met achttien appartementen en twee winkellagen.
Uit de Zaanse kleurenwaaier zijn drie tonen groen gekozen die de gevel visueel versmallen. Kenmerkende witte pandsgewijze omlijstingen met hoekige halsgevels en uitkragende balkons met klassieke hekwerken in het midden zorgen voor een ranke verschijningsvorm. De overgang van hoogbouw naar laagbouw is opgevangen door middel van een winkelpand dat aansluit op de bestaande winkels. Op de bovenetages van dit pand bevinden zich zes studio’s die bereikt worden via het dak van de bovenste winkellaag, op een verhoogd dek. Met tuintjes voor de deur doet het geheel denken aan een binnenstedelijk hofje.
Spooroverbouwing
De spooroverbouwing verbindt de centrumzijde via de fiets- en voetgangersroute van De Slinger met de westkant van Zaandam. In 1920 schilderde Herman Heijenbrock dichtbij het station van Zaandam de stoomzagerij De Veldlust. Op dit schilderij is een fragment te zien van bebouwing langs een molenpad waarop de kleine schaal afgewisseld wordt met grotere gebouwen. Een doorlopende daklijn en gebouwen die iets abstracter zijn geschilderd dan het in het echt was. Nunc Architecten gebruikte het doek als leidraad bij het vertalen van de Zaanse beeldtaal naar het heden.
De opgetilde straat op de spooroverbouwing wordt begeleid door een vijftal eigentijdse Zaanse huisjes met commerciële ruimten en horeca. Aan deze straat ligt ook de nieuwe stationsentree, duidelijk herkenbaar door de opvallende houtloods waarmee het stationsplein overkapt is. Ook onderdeel van dit project was de verbouwing van de stationshal uit 1983. Die heeft zijn transparantie en overzichtelijkheid teruggekregen en vormt nu een heldere verbinding tussen de spooroverbouwing en de perrons. Aan de westzijde van de overbouwing is een nieuwe fietsenstalling gekomen.
Fietsenstalling
Fietsenstalling De Droogschuur van Nunc is een gebouw met een heldere structuur en een minimale, open gevel van houten latten. Er zijn twee entrees: een toegang aan het Stationsplein West en een op de acht meter hoger gelegen route van de spooroverbouwing. De inrichting is efficiënt en sociaal veilig, aldus de ontwerpers: één luie doorgaande helixvormige hellingbaan verbindt beide entrees met alle parkeerplekken.
De open hoeken en de opengewerkte gevel zorgen voor continu zicht over zowel de stalling als de omgeving. Door de langzaam rond een centrale vide oplopende vloeren ontstaan op elke plek nieuwe doorzichten. Spectaculaire trappen door de vide vormen voor de bezoekers snelle shortcuts naar fiets of bestemming.
