Vorig jaar is in Zaanstad na jaren van daling het aantal verkeersgewonden gestagneerd. Er waren evenveel verkeersgewonden als in 2018 en het aantal ongevallen steeg in vergelijking met een jaar eerder. Vermoed wordt dat de stijging kwam door de toen nog aantrekkende economie met meer verplaatsingen, smartphonegebruik en de vergrijzing.
Ook landelijk gezien stijgt het aantal verkeersgewonden en ongevallen. Zaanstad deelt het streven van het ministerie van Verkeer en Waterstaat om in 2050 nul verkeersslachtoffers te hebben en heeft zelf het beleid dat er in 2020 in de gemeente 25 procent minder ernstige verkeerslachtoffers dan in 2007, toen dat er 143 waren. In 2018 en 2019 is die doelstelling al gehaald. De ongevallencijfers laten zien hoeveel ongevallen, gewonden en dodelijke slachtoffers er zijn geweest op de wegen in Zaanstad. Deze cijfers zijn door een verminderde registratie van de politie tussen 2008 en 2014 minder betrouwbaar geweest.
Door corona minder ongelukken
In 2014 is een convenant getekend waarin verschillende partijen zoals de politie en verzekeraars hebben toegezegd de registratiegraad (en daarmee de betrouwbaarheid) te verbeteren. Sinds 2015 zijn de cijfers weer op het betrouwbaarheidsniveau van voor 2008. Sinds 2019 worden ook ongevallen meegenomen die bij mobielschademelden bekend zijn. Dit betekent dat er meer blikschade ongevallen in de cijfers voorkomen dan voorgaande jaren. De maatregelen die het kabinet heeft genomen tegen het coronavirus hebben dit jaar effect op de verkeersveiligheid: het aantal ongevallen is in maart gedaald en dit zal in april en mei ook het geval zijn. Verkeersveiligheidscampagnes en educatie gaan in deze maanden niet door.
In de tabel hiernaast is te zien dat het aantal ongevallen tussen 2015 en 2019 aan het stijgen is met als uitschieter 2016. In dezelfde tijd waren er 24 procent meer mensen betrokken bij een verkeersongeval. De reden dat het aantal ongelukken steeg is niet exact te achterhalen vanwege de sobere registratie. Het totale aantal verkeersgewonden is tussen 2015 en 2019 met 17 procent gedaald, met 2016 als uitzondering. Het hoogste aantal verkeersdoden viel in 2017, toen zes mensen overleden als gevolg van een verkeersongeval in Zaanstad. Van de bromfietsers die betrokken zijn geweest bij een ongeval is de helft tussen de zestien en 24 jaar.
De Tweede Kamer heeft eind 2018 het Strategisch Plan Verkeersveiligheid (SPV) vastgesteld, waarin een gezamenlijke strategische visie op de aanpak van het verkeersveiligheidsbeleid van alle overheden staat beschreven. Zaanstad doet daaraan ook mee. Jaarlijks wordt in de Zaanpeiling gevraagd wat inwoners vinden van de verkeersveiligheid in hun buurt. De ambitie is dat in 2021 minimaal 45 procent van de inwoners daar (zeer )tevreden over is. Vorig jaar werd 48 procent gehaald. Verder was 24 procent van de Zaankanters neutraal, 27 procent (zeer) ontevreden en één procent had geen mening.
Smartphones
Eén van de belangrijkste trends op het gebied van verkeersveiligheid is het gebruik van een smartphone in het verkeer. Die zorgt voor afleiding, waardoor verkeersdeelnemers minder goed kunnen anticiperen. Sinds 1 juli vorig jaar is het verboden om de smartphone te gebruiken tijdens het fietsen. Naar verhouding zijn jongeren en jongvolwassenen (van vijftien tot 29 jaar) vaak betrokken bij ongevallen. Door gebrek aan ervaring overschatten zij vaak hun eigen vaardigheden. Ondanks doelgroepgerichte acties om jongeren bewust te maken van hun gedrag, is het tot nog toe niet gelukt de ongevallencijfers van deze groep te verlagen.
Senioren
Senioren behoren ook tot een risicogroep in het verkeer. Zij hebben een langere reactietijd en hebben een brozere fysieke gesteldheid waardoor zij meer kans hebben op letsel. De groep senioren in het verkeer neemt bovendien vanwege de vergrijzing toe. In de periode 2010 – 2019 is het aantal 65-plussers in Zaanstad met 28 procent gestegen. Daarnaast blijven senioren langer mobiel dan vroeger, mede door de opkomst van de e-bike. De combinatie van een snellere fiets, een langere reactietijd en een grotere kans op letsel maakt de groep senioren in het verkeer extra kwetsbaar.
Zaanstad doet sinds 2018 mee aan een pilot Network Safety Index. Dit is een pilot vanuit de Vervoerregio Amsterdam die ondersteund wordt door de stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid. In de pilot worden alle 50-kilometerwegen van de gemeente en de Provincialeweg beoordeeld op basis van richtlijnen vanuit Duurzaam Veilig, maar ook op basis van ongevalcijfers en intensiteiten. Elke weg krijgt op basis van de criteria een cijfer. Op wegen met een laag cijfer kunnen maatregelen genomen worden om de score omhoog te krijgen. Voor wegen met een lage score die in het Meerjarig Investering Programma staan, wordt onderzocht of deze eerder kunnen worden aangepakt. Naar verwachting moeten de eerste resultaten dit het najaar bekend zijn.
Risicoanalyse
De Vervoerregio heeft een risicoanalyse laten uitvoeren waaruit blijkt dat het risico op een ongeval in Zaanstad het hoogst is voor fietsers op 30- en 50-kilometerwegen. Fietsers tussen de twaalf en zeventien jaar en 60-plussers hebben de grootste kans op een ongeval. Nu de risico’s bekend zijn gaat de VRA verder met het opstellen van proactief verkeersveiligheidsbeleid. Het advies bureau Goudappel Coffeng heeft in 2019 een onderzoek uitgevoerd naar fietsoversteken en daarbij ook het kruispunt Veldbloemenweg – Zwanenbloemkade (foto hieronder) meegenomen. Het resultaat van het onderzoek is een notitie die wegbeheerders helpt met de keuze of een fietsoversteek in de voorrang moet of niet. Zaanstad gaat deze richtlijnen volgen.
De gemeente heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in de aanpak van de zogenoemde black spots en aandachtlocaties. Onder een black spot wordt een locatie verstaan waar in de afgelopen drie jaar zes of meer letselongevallen hebben plaatsgevonden. Een aandachtlocatie is een locatie met drie tot vijf letselongevallen in de afgelopen drie jaar. De aandachtlocaties in de vorige evaluatie van de verkeersveiligheid waren de kruising Koningin Julianaweg – Zuiderzee in Zaandam; de N246 tussen de A8 en Westzaan; de Saendelverlaan in Assendelft); de rotonde in de Dr. H.G. Scholtenstraat, Heijermansstraat, Paltrokstraat, Veldbloemenweg in Zaandam; de Dr. J.M. den Uylweg, Thorbeckeweg en Wibautstraat in de Vijfhoek in Zaandam en de Communicatieweg Oost, N246 en Vaartdijk in Westzaan.
Nieuwe black spot
Op het kruispunt koningin Julianaweg – Zuiderzee zijn tussen 2017 en 2019 slechts twee ongevallen gebeurd en om deze reden van de lijst gehaald. De rotondes op de Saendelverlaan worden op dit moment aangepakt. Eind 2018 is er een kleine aanpassing gedaan aan de rotonde in de Dr. H.G. Scholtenstraat, Heijermansstraat, Paltrokstraat, Veldbloemenweg. Het aantal ongevallen is sindsdien flink gedaald. Het kruispunt Vijfhoek wordt meegenomen bij de herinrichting van de Thorbeckeweg. Aan de twee locaties op de N246 kan de gemeente zelf niets aanpassen, omdat de weg in beheer is bij de provincie. Daarover volgt nog overleg. Er is één locatie waar sprake is van zes of meer (geregistreerde) letselongevallen in de afgelopen drie jaar, namelijk de N246 tussen de A8 en Westzaan. Dit was in 2018 al een aandachtlocatie en is in 2019 een black spot geworden.
De genoemde aandachtlocaties worden gemonitord en onderzocht wordt of er maatregelen genomen kunnen worden om de verkeersveiligheid te verbeteren. Maar dat werkt niet zonder verkeerseducatie. Het aantal basisscholen dat een verkeersexamen afneemt, neemt toe in Zaanstad door de intensieve samenwerking met de Vervoerregio Amsterdam en Verkeer & Meer. In het schooljaar 2019-2020 had 70 procent van de basisscholen een praktisch en/of theoretisch verkeersexamen gepland, maar het is nog niet duidelijk of corona wat dat betreft roet in het eten gooit.
Jongeren
In 2019 is het eerste verkeersveiligheidslabel uitgereikt op basisschool Willibrord in Zaandam. Scholen met een verkeerslabel onderscheiden zich van andere scholen door verkeerslessen voor alle groepen, deelnemen aan het verkeersexamen en het inzetten van actieve verkeersouders. Om jongeren, die een belangrijke risicogroep zijn, te bereiken, hebben de afgelopen jaren diverse doelgroepgerichte acties plaatsgevonden. Hierbij is onder andere aandacht besteed aan smartphonegebruik op de fiets, fietsverlichting, scootervaardigheid en het gebruik van verdovende middelen in het verkeer. Deze acties zijn uitgevoerd door Veilig Verkeer Nederland en TeamAlert, een organisatie specifiek gericht op jongeren.
Ouderen
Zaanstad is daarnaast één van de pilotgemeentes voor het programma Doortrappen, een initiatief van het ministerie van Infrastructuur & Milieu. Mede door te fietsen blijven ouderen langer gezond, sociaal en zelfredzaam. Ouderen fietsen graag en willen blijven fietsen, maar ze zijn ook kwetsbaar in het verkeer. Doortrappen heeft de ambitie dat ouderen zo lang mogelijk veilig blijven fietsen. Het programma motiveert hen om zelf maatregelen te nemen om veilig te blijven fietsen, zoals fietscursussen. Doortrappen staat voor deze zomer op de agenda, maar ook hier geldt: we weten niet wat het coronavirus dan doet.
BOA’s
Handhaving is een belangrijk element in het verkeersveiligheidsbeleid. De objectieve pakkans (de kans om gepakt te worden bij een overtreding) en de subjectieve pakkans (het idee dat je gepakt kán worden) dragen in belangrijke mate bij aan het succes van een campagne. Zaanstad is voor handhaving afhankelijk van de inzet van de politie. Om de subjectieve pakkans te vergroten zijn er gesprekken met het Openbaar Ministerie gaande om de gemeentelijke BOA’s meer bevoegdheden te geven. De politie heeft campagnes de afgelopen jaren ondersteund met gerichte acties zoals alcohol- en fietsverlichtingscontroles. Ook handhaaft de politie op snelheid.
Protocol
De gemeente Zaanstad is een protocol ‘ongevallen’ aan het ontwikkelen voor de afhandeling van ernstige ongevallen. Na een ernstig ongeval maken de gemeente en de politie in korte tijd een analyse van de onheilsplek. Afhankelijk van de uitkomst wordt daarna gekeken naar eventuele passende maatregelen. De gemeente monitort of een persbericht met toelichting noodzakelijk is wanneer het een ongeval met een maatschappelijke impact betreft. Zaanstad toont ook haar medeleven met nabestaanden en/of slachtoffer(s) indien dit op prijs wordt gesteld. Verder komt een werkgroep regelmatig bij elkaar om locaties waar ernstige ongevallen hebben plaatsgevonden te bespreken en advies te geven of aanpassingen in gang te zetten.
