‘De Zaanstreek is op vele vlakken verbonden geweest met de Atlantische slavernij,’ zo begint een ‘verborgen verhaal’ in het digitale magazine van de provincie. Goed verborgen ook voor Zaanstad. In april dit jaar liet het college nog weten dat de Zaanstreek wat de slavernij betreft redelijk schone handen had.
De economische oriëntatie van de Zaanstreek was destijds anders dan in bijvoorbeeld Amsterdam en gericht op Scandinavië – met walvisvaart en houthandel – en minder op plantages, werd toen genoteerd ter verdediging van het besluit om er verder geen onderzoek naar te doen. De insteek van het verhaal op de provinciale website: hier werd van alles geproduceerd, ‘van slavenschepen tot gezaagd hout, raap- en lijnolie, loodwit en papier voor de slavenkoloniën’.
De Zaandamse zeeman Jurriaan Manus Schooneveld voer in de eerste helft van de achttiende eeuw regelmatig op en neer naar Suriname en nam plantageproducten en ook passagiers waaronder bekende plantage-eigenaren mee terug. Schooneveld was een welvarende man en schonk de Lutherse kerk in Zaandam een zilveren schaal op een voet en een koperen kroonluchter, zoals meer kerken in ons land schenkingen ontvingen van mensen die rijk waren geworden dankzij de slavernij, aldus het verborgen verhaal.
Dieper graven
‘Die schenkingen deden de handelaren deels uit dankbaarheid voor god of de geloofsgemeenschap, maar ook om geluk af te dwingen. Op veel reizen moest de kapitein een dagsluiting houden, waarin hij – en de gehele bemanning – god bedankt. Zo hoopte hij een veilige overtocht te maken.’ ‘Als je maar diep genoeg graaft, komen de verborgen verhalen vanzelf naar boven,’ schrijft de auteur in de inleiding van de verhalen over het slavernijverleden in verschillende delen van de provincie, zich hoogstwaarschijnlijk onbewust van de steek onder water die daarmee richting Zaanstad wordt uitgedeeld. De jonge lokale afdeling van BIJ1 in Zaanstad heeft er overigens bij de gemeente op aangedrongen wél dieper te gaan spitten.
