Per 1 augustus treedt de nieuwe plaatselijke referendumverordening in werking. Met een referendum kunnen inwoners van Zaanstad zich uitspreken over een raadsvoorstel of een al genomen raadsbesluit. De volksraadpleging kan worden gehouden op initiatief van de gemeenteraad, maar ook op initiatief van kiesgerechtigde inwoners.
Alle kiesgerechtigden die in Zaanstad wonen kunnen een verzoek doen voor een referendum. Initiatiefnemers moeten ten minste vijf dagen vóór de raadsvergadering waarvoor het besluit is geagendeerd bij de burgemeester schriftelijk een inleidend verzoek indienen in het geval van een referendum voor een nog te nemen raadsbesluit. Of uiterlijk drie weken na de dag dat het raadsbesluit is genomen in het geval van een referendum over een al genomen besluit. Daarbij moeten ten minste 500 geldige ondersteuningsverklaringen (handtekeningen met naam, adres, woonplaats en geboortedatum) van andere kiesgerechtigden worden overlegd.
Stap twee
De burgemeester controleert deze ondersteuningsverklaringen en vervolgens beslist de gemeenteraad of het verzoek om een referendum wordt ingewilligd. Als de raad daar ja op zegt, kan de initiatiefnemer een definitief verzoek indienen. Dat definitieve verzoek moet worden gsteund door ten minste vier procent van de kiesgerechtigde inwoners en binnen zes weken na de eerste raadsvergadering over het onderwerp worden ingediend. De voor het inleidende verzoek verzamelde handtekeningen tellen niet meer mee voor het definitieve verzoek.
Ook de ondersteuningsverklaringen voor het definitieve verzoek worden weer gecontroleerd door de burgemeester, als voorzitter van de gemeenteraad. Vervolgens beslist de raad over het al dan niet houden van de volksraadpleging. Dan wordt ook bepaald wanneer het referendum plaatsvindt, maar dat wordt uiterlijk vijf maanden later. De uitkomst van een referendum is een advies aan de raad. Zo kunnen inwoners zelf direct invloed uitoefenen op het besluitvormingsproces. De raad is echter niet verplicht om de uitslag over te nemen.
Gevangenis en Cultuurcluster
Een referendum kan ertoe leiden dat het omstreden besluit niet doorgaat, zoals eerdr gebeurde met de voorgenomen bouw van de gevangenis in het Vijfhoekpark en van het Cultuurcluster bij het station in Zaandam. Maar het kan dus ook zijn dat het besluit wel wordt uitgevoerd. Een referendumcommissie adviseert de raad en de burgemeester desgevraagd en ongevraagd over opduikende vragen. Op 16 juni dit jaar zijn voor een periode van vier jaar drie onafhankelijke leden bnoemd: drs. Marion Veerbeek (voorzitter), dr. Philip van Praag en prof. dr. Joop van Holsteijn.
Uitzonderingen
Niet alle besluiten zijn voor een referendum vatbaar. De uitzonderingen staan in de verordening en betreffen bijvoorbeeld het vaststellen van de gemeentelijke begroting en de jaarrekening, de vaststelling van tarieven en belastingen, individuele kwesties zoals benoemingen, ontslagen, schorsingen, kwijtschelding en schenkingen. Als er wel een referendum gehouden kan worden over een raadsbesluit, dan kan het nog zijn dat de besluitnota of het besluit een spoedeisend karakter heeft. Dat wil zeggen dat drie weken tot het besluit in werking treedt in dat geval niet kunnen worden afgewacht. Bijvoorbeeld omdat dit zeer nadelig is voor de gemeente of omdat drie weken wachten dan juist een tegengesteld effect heeft dan met het besluit is bedoeld. Hoe u op andere manieren kunt participeren leest u hier.
