Statiegeld is overal anders, maar verandering kan hier grote gevolgen hebben

Waar in Zaanstad eind dit jaar alle plastic flessen, blik en kartonnen verpakkingen van dranken, soep en sauzen in de grijze rolcontainer moeten die we nu nog gebruiken voor restafval, wordt in Vlaanderen gepleit voor de invoering van statiegeld op PET-flessen en blikjes.

Die worden nu bij onze zuiderburen in aparte huisvuilzakken aan de vuilnisman aangeboden, omdat het land geen statiegeld kent. In Nederland ijvert een lobby juist voor het afschaffen van statiegeld op de grote plastic flessen - wat in het nieuwe Zaanse ophaalsysteem grote, negatieve gevolgen zou hebben. Nadat het verregaande plannen op dat gebied in 2014 toch nog afketsten, lijkt nu in Nederland de politiek gedraaid te zijn naar een ander standpunt: ook statiegeld op kleinere flesjes en blikjes . En dat zou ruimte kunnen scheppen in de Zaanse rolcontainers.

Vanuit Zaanstad gaat het afval naar de Huisvuilcentrale in Alkmaar. Bij het plastic, dat nu nog in containers voor algemeen gebruik wordt ingezameld, gaat het eveneens om:

• plastic tasjes en broodzakken
• verpakking van vleeswaren en kaas
• folies om tijdschriften en reclamefolders
• verpakkingen van tandenborstels, snoeren en schroeven
• boterkuipjes, sausbakjes, smeerkaas-, paté- of koffiemelkkuipjes;
• groente-, fruit- en saladebakjes of -zakjes, patatbakjes
• bekers voor yoghurt, vla, slagroom, ijs
• deksels van potten pindakaas, chocopasta, jam
• knijpflessen voor sauzen zoals ketchup en mayonaise
• flacons voor wasmiddelen en schoonmaakmiddelen
• flacons voor bijvoorbeeld shampoo, douchegel, badschuim en zeep
• tubes voor bijvoorbeeld gel, crème, bodylotion en tandpasta
• flessen voor olie en azijn
• flessen voor frisdrank, water en zuivel
• potjes voor gel, medicijnen, vitamines
• plantenpotten

Geen statiegeld

In België verzorgt Fost Plus de coördinatie en financiering van de inzameling, sortering en recycling van huishoudelijk verpakkingsafval. Het land is wereldwijd koploper op het gebied van recycling , maar plastic blijft debottleneck. Slechts 38 procent van de daar verkochte plastic verpakkingen wordt hergebruikt; bij glas is dat percentage dicht bij de 100.

Alle bedrijven die huishoudelijke verpakkingen op de Belgische markt brengen, zijn ook verantwoordelijk voor ‘de recyclage of de nuttige toepassing’ daarvan. Deze bedrijven betalen een jaarlijkse ledenbijdrage aan Fost Plus, die het geld gebruikt om de inzameling, het sorteren en de recycling van huishoudelijke verpakkingen te financieren. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de organisatie van de ophaaldiensten. Andere organisaties houden zich bezig met de inzameling en verwerking van zaken als dierlijke en plantaardige oliën en vetten, batterijen en elektrische en elektronische apparaten.

Restafval in duurdere zak

Om afvalscheiding aantrekkelijk te maken is het aanbieden van restafval (in een zak van een andere kleur) in België relatief duur gemaakt. Huishoudelijk afval wordt alleen meegenomen als het in de daarvoor bestemde zakken zit en dus kan Fost Plus op die manier druk uitoefenen. Het bedrijf wil nu het ‘assortiment’ dat in de doorzichtige blauwe zakken mag worden gedaan uitbreiden met een deel van de hierboven genoemde HVC-categorieën, zodat ze niet langer tussen het restafval en in de verbrandingsoven terechtkomen, maar de milieubeweging eist hardere maatregelen.

Duitsland voorbeeld

Recycling Netwerk, een coalitie van milieuorganisaties, heeft - opnieuw - gepleit voor de invoering van statiegeld op PET-flessen (groot en klein) en blikjes in België. Volgens directeur Rob Buurman helpt het Duitse systeem, waarbij de klant ook voor kleine flesjes en blikjes het statiegeld van 0,25 euro terugkrijgt als die zijn flessen weer in de winkel - of bij de benzinepomp onderweg - aflevert, veel beter tegen zwerfvuil en is het systeem duurzamer. ‘In Duitsland wordt zo 98 procent van de flessen gerecycleerd. In Vlaanderen is dat met de blauwe zak slechts 62 procent. Veel flessen en blikjes komen namelijk terecht in de restafvalzak of in openbare vuilnisbakken omdat ze waardeloos zijn. Of ze blijven slingeren in de natuur,’ aldus Buurman.

De Vlaamse minister Joke Schauvliege is een voorstander van statiegeld, maar wil eerst afwachten welke voorstellen voortkomen uit proefprojecten met de uitgebreide inhoud van de blauwe zakken. Net als in Nederland bij soortgelijke voorstellen steigert de detailhandel die de flessen en blikjes terug zou moeten nemen: veel te duur en te onpraktisch. Als er dan toch statiegeld zou worden ingevoerd, pleit het Belgische Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen voor het plaatsen van statiegeldmachines op openbare plekken.

Afschaffen in Nederland afgewend?

In Nederland woedde de statiegelddiscussie

lang 'de andere kant op’: hier pleiten grote partijen als Albert Heijn en Coca Cola juist voor het afschaffen van het systeem . Het voorgestelde einde op 1 januari 2015 ging echter niet door

omdat niet was voldaan aan alle voorwaarden die waren afgesproken met de verpakkingsindustrie, de gemeenten en de supermarkten. Mocht dat alsnog gaan gebeuren, dan moeten in Zaanstad dus ook de grote flessen straks in de al snel vol rakende grijze container, die eens in de vier weken zal worden geleegd. Aan de andere kant: een verruiming van het statiegeldprincipe betekent dat ook kleine flesjes en blikjes in de winkel kunnen worden ingeleverd en dus geen ruimte in de bak innemen.

In een afgelopen februari door Plastic Soup Surfer en Plastic Free Sea Foundation

aan de Tweede Kamer aangeboden petitie met inmiddels bijna 60.000 handtekeningen stelde dat ook op onze stranden en de kustlijn veel zwerfplastic en kleine PET-flessen worden aangetroffen. Dat afval heeft ernstige gevolgen voor het zeeleven. Door op PET-flesjes statiegeld te heffen belandt er tot 80 procent minder plastic als zwerfvuil in het milieu. Nederland loopt hierin achter op Scandinavië, Duitsland en grote delen van Amerika. Het is schandelijk dat statiegeld op de kleine PET-fles in Nederland door een klein aantal bedrijven wordt tegengehouden,’ aldus die petitie.