Openluchtmuseum Arnhem zoekt modernere gebouwen: ERA- of Beatrixflat?

Wat de één beschouwt als een stedenbouwkundige miskleun van jewelste ziet een ander als een voorbeeld van een tijdsgewricht dat gekoesterd dient te worden. Welke Zaankanter denkt meteen aan de Brandaris, Perim en Pharus als het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem op zoek gaat naar modernere toevoegingen? Wie dat doet zou niet de enige zijn. 

De drie niet te missen muren van woningen in Zaandam Zuid zijn zogenoemde ERA-flats. Die naam verwijst naar Van Eesteren Rationele Aanpak, de bouwmethode - ook wel bekend als tunnelbouw - die werd toegepast door het bouwbedrijf J.P. van Eesteren. Oprichter Cornelis van Eesteren (1897-1988) werd bekend vanwege zijn efficiënte bouwmethoden, vooral tijdens de wederopbouw, waarbij snel en betaalbaar woningen werden gebouwd. De ERA-flats, een resultaat van deze methode, werden in een hoog tempo gerealiseerd en droegen bij aan het oplossen van de naoorlogse woningnood. 

'Van Eesteren was bevriend met de theoreticus Theo van Doesburg en met kunstschilder Piet Mondriaan, die beiden esthetisch gericht waren, maar hij had ook samengewerkt met de architect Le Corbusier, voor wie het nuchtere functionalisme voorop stond. De moderne beweging ontdekte de schoonheid van de techniek. De techniek was in linkse kringen lang afgewezen als het instrument van het kapitaal voor de onderdrukking van de arbeiders en zij vervreemdde de arbeider van zijn eindproduct. Van Eesteren dacht daar anders over,' schreef De Groene Amsterdammer in 2001.

Zwakheid

In de visie van Van Eesteren zou een stadsbeeld gaan bestaan uit 'een horizontaal viaduct, een verticale fabrieksschoorsteen, een gesloten pakhuis'. 'Met deze elementen zonder eenige ornamentatie, welke zwakheid te verbergen zou hebben, een stadsbeeld te vormen, is onze opgave.' Het is er niet van gekomen: de moderne mens blijkt nog steeds een hang te hebben naar versieringen en onderscheidende elementen die Van Eesteren radicaal wilde elimineren. Maar de drie flatgebouwen in Zaandam zijn het meer dan levensgrote bewijs van zijn visie.

Google Street View

De Beatrixflat

Daar waar Zaankanters wel wat gewend zijn wat betreft het verplaatsen van woningen en vooral molens, lijkt het steen voor steen afbreken en weer opbouwen van een ERA-flat toch van een andere orde. Maar wat te denken van de Beatrixflat in de Peperstraat? Die staat tot groot verdriet van hoeders van ons erfgoed toch al op de nominatie voor sloop en kan wellicht in Arnhem een tweede leven krijgen. Ideetje, Rosa?