Hembrugbos open voor de mens met zorg voor de natuur

Wie aan Zaanstad denkt ziet niet meteen een bos voor zich, maar toch heeft Zaandam een uniek bosgebied op het Hembrugterrein, met dank aan de wapenindustrie. De gemeente moet nu bepalen hoe het in de toekomst gebruikt gaat worden, en dat kan worden samengevat als 'open voor de mens, met zorg voor de natuur'.

Decennialang was het Hembrugterrein het domein van de Artillerie Inrichting voor het Nederlandse leger, met een uitgestrekt bosgebied waarin munitie en explosieven getest en opgeslagen konden worden. Het plofbos en omringende groen werd verder met rust gelaten en is vanwege de herontwikkeling van het gebied in 2020 door het Rijksvastgoedbedrijf overgedragen aan Zaanstad. Rondom het bos worden de komende jaren 1000 woningen gebouwd, waar naar verwachting rond 2200 mensen zullen gaan wonen en waar ook nieuwe ondernemers zich zullen vestigen.

Het college heeft nu een Visie Hembrugbos opgesteld met als thema’s toegankelijkheid, cultuurhistorie, ecologie en behoud van het bijzondere karakter. Het doel is om het bos weer in zijn volle glorie te herstellen, uit te breiden en onderdeel te maken van de ontwikkeling van het gebied als geheel. Vanwege de verschillende karakteristieken is het Hembrugbos opgesplitst in drie typologieën: het naoorlogse bos, het vanwege waterlopen extra ontoegankelijke monumentale plofbos en het broekbos (een nat bos). Het Hembrugbos bevat daarnaast vele historische elementen zoals bovengronds leidingwerk, bliksemafleiders en aarden wallen.

Aantrekkingskracht

In de toekomst zal het bos aantrekkingskracht hebben op mensen die willen recreëren, al dan niet in combinatie met een bezoek aan de diverse voorzieningen die het Hembrugterrein nu al biedt en nog gaat bieden. De gemeente kijkt daarom naar de mate van toegankelijkheid en het toevoegen van paden gecombineerd met natuurontwikkeling. Het bos ligt op kleigrond, die zorgt voor veel groeikracht waardoor het bos snel herstelt. Door de grote diversiteit in de bosopbouw is er een grote verscheidenheid aan schuilmogelijkheden en nestgelegenheden voor met name vogels.

Katten

De daar nu levende vogelsoorten zijn weinig gevoelig voor verstoring door de mens, aldus het college, maar honden en katten vormen een groter probleem. Voor honden is een aanlijnplicht gewenst. Katten zijn moeilijker te weren, maar er wordt water toegevoegd en verbreed als barrière. De paden in het bos worden niet verlich en aan de randen wordt de verlichting aangepast ten behoeve van de natuur. Er wordt ook nieuw bos toegevoegd aan de rand van de bebouwing, zodat recreanten over een groter gebied verspreid worden.

Een deel van de nieuwbouw in het noordelijk deel - op grond van de ontwikkelaar Hembrug Zaandam BV - komt op plekken waar nu bomen staan, waardoor die moeten wijken. Netto komt er echter 0,3 hectare bos bij. De monumentale gebouwtjes en bunkers in het plofbos, die eigendom zijn van Hembrug Zaandam worden voorzien van 'passende functies'. Daarnaast wordt er voor gekozen om de overige objecten zoals brandkranen en leidingstraten bewust te laten vervallen en niet te netjes maken, zonder de veiligheid uit het oog te verliezen. De schietbaan kan een 'ruimtelijke en programmatische betekenis' krijgen en wordt ook deels voorzien van bomen.

Natuurlijke barrières

De hekken om Hembrugbos worden verwijderd en in plaats daarvan zullen waar nodig natuurlijkere barrières als sloten en/of dichte onderbegroeiing komen. Het naoorlogse bos wordt een wandelbos. Het monumentale plofbos is mysterieus, kleinschalig en heeft al een padenstructuur tussen de gebouwtjes, die toegankelijk moeten blijven. De keuze is gemaakt om het spannende karakter te behouden met mogelijk een ‘vlonderpad’ als verbinding tussen de twee clusters munitiemagazijnen.

Kosten

Aan de hand van de visie heeft het Ingenieursbureau van de gemeente een eerste kosteninschatting gemaakt van de beoogde aanpassingen in en aan het bos en die komt uit op 800.000 euro. Deze kosten en de daar nog bovenop komende bedragen die nodig zijn voor het beheer worden pas in een latere stadium concreet gemaakt.