Balkenhaventerrein: zoveel mensen, zoveel wensen

Zoveel mensen, zoveel wensen op en rond het Balkenhaventerrein in Zaandam . Er is wellicht geen enkel stuk grond in de gemeente waar de belangen van de bewoners en gebruikers zó botsen als op die strook langs het Noordzeekanaal. Op de gemeente rust nu de schier onmogelijke taak om een Plan van Aanpak op te stellen waarin alle partijen zich enigszins kunnen vinden.

Of dat nog niet genoeg is moet die aanpak ook nog voldoen aan landelijke, provinciale en gemeentelijke juridische en planologische regels en getoetst worden op technische en economische mogelijkheden. Veel ontwikkelingen in het gebied zijn historisch en bijna organisch gegroeid tot de huidige situatie, maar de onverzettelijkheid van de bewoners van de Hemkade 51 om zich neer te leggen bij het feit dat het kopen van een woning zonder woonbestemming - de voormalige modelwoning van Bruynzeel - beperkingen kan geven die elders niet van toepassing zijn heeft dat proces tot een abrupt einde gebracht.

De gemeente heeft de afgelopen maanden gesprekken gevoerd met de direct betrokken bewoners en ondernemers in het gebied en met bedrijven en organisaties die als belanghebbende gezien kunnen worden. Die gesprekken hebben veel ideeën, suggesties en verzoeken opgeleverd, schrijft verantwoordelijk wethouder Wessel Breunesse nu aan de gemeenteraad. En nergens zijn alle partijen het over eens.

Hemkade 51

De bewoners van Hemkade 51 willen graag dat het pand Hemkade 51 waar ze ook werken een woonbestemming krijgt. Dat mag nu op basis van een uitsterfconstructie. Ze willen daarnaast 24 uur per dag vrije toegang krijgen tot hun woning en bedrijfsruimte, zowel voor henzelf als voor hun bezoek. Daarvoor moet het hek bij de Symon Spiersweg worden verwijderd of altijd open staan. Als een hek nodig blijft dan willen zij een weg buiten het hek om naar hun woning enbedrijf. Daarnaast wil de familie dat de afsluiting van de Zaanderhorn wordt opgeheven zodat ook via die route hun woning en bedrijf bereikbaar is.

Zaanderhorn

De bewoners van de Zaanderhorn willen graag dat op hun huidige locatie een combinatie van wonen en werken mogelijk wordt. Het wonen zou kunnen plaatsvinden in een woonwagen of een woning en de werkruimtes zouden gebouwen kunnen zijn of romneyloodsen. Indien wonen ter plekke niet kan is een locatie elders in Zaanstad bespreekbaar. Wanneer ze blijven zijn ook zij er voorstander van dat de afsluiting van de Zaanderhorn wordt opgeheven. De bereikbaarheid van de doodlopende straat is nu slecht, zeker voor vrachtwagens.

Tuinders

De tuinders die al sinds mensenheugnis hun hobby uitoefenen op grond die wordt gehuurd van de Staat moeten net als de bewoners van Hemkade 51 inbellen om toegang te krijgen tot hun terrein als het hek gesloten is. Zij hebben hiertegen echter geen enkel bezwaar. Het systeem functioneert voor hen goed en ook betekent het hek extra bescherming van hun tuinen en tuinhuisjes. Van inbraken, een veel voorkomend probleem op volkstuincomplexen, is dankzij het hek geen sprake. Zij willen het hek dus houden. 

Rest van de Hemkade

De bewoners van de Hemkade willen blijven wonen waar ze zijn en dat de Zaanderhorn gesloten blijft. Zij vrezen drukte van doorgaand verkeer achter hun huizen. Zij willen ook dat de kade een doodlopende straat blijft. Ze wonen op een unieke plek die nu erg rustig is en hebben er belang bij dat dit zo blijft. Ze zouden wel af willen van de geluidsoverlast die zij ervaren van de evenementen van de North Sea Venue (NSV). De bedrijven OBA, Pont Meyer (Tabs), Norit (Cabot), Port of Amsterdam, het Projectbureau Noordzeekanaalgebied en ondernemersvereniging Oram hebben zich om die reden uitgesproken tegen wonen in het gebied. Zij vrezen klachten van bewoners over eventuele geur-, hinder- en geluidsoverlast als gevolg van hun zware industrie.

North Sea Venue

NSV wil graag circa 250 units voor short en long stay realiseren op het terrein ten westen vn de evenementenhal, waar voor langere tijd gewoond kan worden. Daarnaast ziet eigenaar Ivar Moens graag dat de bestemming bedrijfswoning van Hemkade 48 A wordt omgezet wordt in woning op het moment dat de hal een nieuwe functie krijgt, voor detailhandel. Er ligt een uitgewerkt plan voor een grote supermarkt dan wel foodhall gecombineerd met horeca en interne opleidingen. Daarvoor zou in eerste instantie een tijdelijke vergunning nodig zijn voor 2800 vierkante meter detailhandel, die na tien jaar omgezet zou moeten worden in een definitieve vergunning Poppodium de Flux kan in die eerste, tijdelijke fase dan nog gebruik blijven maken van hun ruimte bij de NSV. 

Meer detailhandel

De bewoners van de Zaanderhorn zouden echter een kleine buurtwinkel willen exploiteren en de ontwikkelaar van het Hembrugterrein wil naast de bouw van 1100 woningen ook onder andere een supermarkt op het Hembrugterrein bouwen. Dat laatste valt weliswaar niet onder de paraplu van het Balkenhaventerrein, maar is wel een overweging die hierbij een rol zou kunnen spelen.

Norit

De directie van Norit (Cabot) heeft in 1989 circa 400 vierkante meter grond aan de Zaanderhorn van de gemeente gekocht. De grond is nog niet geleverd, omdat op deze grond nog enkele woonwagens staan. Bij de verkoop is afgesproken dat als de woonwagens weggaan de grond geleverd wordt - nóg een uitsterfconstructie dus. Daarnaast zou Norit eventueel nog een extra deel van de Zaanderhorn willen kopen om het fabrieksterrein uit te kunnen breiden, waardoor een betere routing van het vrachtverkeer op het eigen terrein mogelijk wordt.

Geschutskoepel

De tuindersvereniging wil graag verder als altijd en het tuinencomplex opgenomen zien in de gebiedsvisie en in het bestemmingsplan. De vereniging wil graag meewerken aan het verzoek van de gemeenteraad om de geschutskoepel die voor klein gedeelte in één van de tuinen staat en voor het grootste deel in die van Hemkade 51 tot monument te verklaren en wil ook het onderhoud en incidentele openstellingen organiseren. De grond bij nummer 51 wordt voor het grootste deel gehuurd van de Staat en voor een klein del van de gemeente. De koepel staat op Rijksgrond en is één van de laatste die is sinds de Tweede Wereldoorlog is overgebleven.

Bosschages

De bewoners van de Hemkade willen dat de bosschages naast de laatste woningen aan de Hemkade behouden blijven. Dit is grond van de Staat en in beheer bij Rijkswaterstaat. De afgelopen 20 jaar is het bosje gegroeid tot wat het nu is en is het is waardevol geworden voor de bewoners. De grond is vervuild en Rijkswaterstaat heeft niet het voornemen om daar wat aan te doen, wat een zegen lijkt voor het behoud van het groen.

Bewoners

De bewoners van de Hemkade wonen in huizen die destijds gebouwd zijn voor werknemers van de pont en het spoor. In de loop van de tijd zijn alle huurwoningen verkocht aan de bewoners en wonen er, op één familie na, geen oud-medewerkers meer. In het huidige bestemmingsplan hebben deze woningen met hun zeer diepe tuinen als enige de bestemming wonen. De bewoners van de Zaanderhorn wonen in een woonwagen of in een kleine woning die voor het grootste deel in een slechte staat van onderhoud verkeren. Naast het wonen hebben de bewoners, vanuit hun professie als kermisexploitant, ook bedrijfsruimtes in gebruik. De gemeente stelt dat de bewoners al vele jaren illegaal op het terrein verblijven. De bewoners vinden dat zij er legaal staan.

Juridische strijd

Over Hemkade 51 is al veel geschreven en meestal kwam daar een zinsnede over een juridische procedure in voor. Dat is ditmaal niet anders: 'Met betrekking tot de bereikbaarheid van Hemkade 51 is door de rechter al een uitspraak gedaan dat het pand voldoende bereikbaar is. Tegen de uitspraak loopt hoger beroep

. We wachten die uitspraak af en zullen die betrekken bij het voorstel over de bereikbaarheid van Hemkade 51.'

Bescherming industrie

Zowel het Rijk als de provincie zijn er beducht voor dat de bouwwoede van gemeenten een toenemende bedreiging vormt voor de zware industrie in het Noordzeekanaalgebied. In de Nationale Omgevingsvisie staat onder ander dat met de beschikbare milieuruimte voor industrie, transport en distributie en andere economische clusters zorgvuldig moet worden omgegaan. Het functioneren van de havens mag niet in het gedrang komen.' De provincie wil de bestaande industrieterreinen voor zware industrie behouden. Om te voorkomen dat dergelijke industrieterreinen worden afgewaardeerd, wordt de hoogst mogelijke milieucategorie niet verlaagd.

In de visie van het projectbureau Noordzeekanaalgebied staat onder meer: 'Vanuit het perspectief van het versterken van de internationale concurrentiepositie van de Metropoolregio Amsterdam zetten de colleges in op het Noordzeekanaalgebied als economische motor voor de Metropoolregio Amsterdam en een duurzame ontwikkeling van die motor. Eerst intensiveren van het huidige bestaande havenareaal gericht op een overslaggroei tot 125 miljoen ton.' Het Balkenhaventerrein is aangewezen voor zware industrie.

Waarheen?

In het kader van de transformatie van de Achtersluispolder is door bureau Stec in opdracht van de gemeente een rapport gemaakt. Daarin wordt aangeven welke behoefte er in de toekomst is om bedrijven te verhuizen vanuit de Achtersluispolder naar andere bedrijfsterreinen om de transformatie naar werken en wonen mogelijk te maken. Uit het rapport blijkt dat er een vervangingsvraag is van tussen de 27 en 40 hectare. Daarbij gaat het om bedrijven die moeilijk mengbaar zijn met wonen en bedrijven die onder voorwaarden mengbaar zijn met wonen. Die terreinen liggen in Zaanstad niet voor het oprapen.

Duurzaam ruimtegebruik

Wat een detailhandelsfunctie op het Balkenhaventerrein betreft zijn er ook nog wel wat hobbels te nemen. Zo is één van de hoofddoelstellingen van het provinciale detailhandelsbeleid een structuur die uitgaat van duurzaam ruimtegebruik. 'Leegstand in een bestaand winkelgebied en tegelijkertijd nieuwe detailhandelsmeters toevoegen op bedrijventerreinen, kantorenlocaties of in het landelijk gebied is geen duurzaam gebruik van de schaarse ruimte.' En ook het Zaanse beleid is niet gericht op een uitbreiding van het aantal gebieden waar detailhandel is toegestaan.

Verkeer en parkeren

Een grote supermarkt van circa 2800 vierkante meter op het Balkenhaventerrein zal naast fietsers vooral autoverkeer aantrekken, zo is ook overwogen. 'Voor de auto’s is, uitgaande van enkele aannames, een parkeerterrein nodig met een capaciteit van circa 200 auto’s. In het plan van de NSV is ruimte voor 300 auto’s. Het autoverkeer van en naar het Balkenhaventerrein zal de druk op de rotonde Provinciale weg / Symon Spiersweg verder vergroten. Verkeerskundig kan gesteld worden dat een supermarkt op deze locatie niet direct tot grote problemen leidt. Die conclusie wordt grotendeels getrokken uit de opgevraagde ervaringscijfers. Op piekmomenten kunnen er in het gebied mogelijk wel bereikbaarheidsproblemen ontstaan. Met name omdat het overgrote deel van de bezoekers met de auto komt. Verder moet er geïnvesteerd worden in de fietsbereikbaarheid en de fragiele ontsluiting van het terrein.'

Bijeenkomsten

Al deze - en meer - resultaten van de gevoerde gesprekken en de analyse van de ideeën zullen in twee bijeenkomsten in november en december besproken worden met alle belanghebbenden. In verband met de coronapandemie zullen dat online bijeenkomsten worden. Het doel van de eerste bijeenkomst is om na te gaan in welke mate belanghebbenden de voorlopige analyse delen. In de tweede bijeenkomst in december woren de voorlopige conclusies naar aanleiding van de eerste bijeenkomst besproken en de eerste ideeën voor een invulling van de gebiedsvisie.

Website

De resultaten van de beide bijeenkomsten worden verwerkt in de definitieve versie van de Analysenotitie. Vervolgens zal het college gevraagd worden in te stemmen met de analyse als basis voor het vervolgtraject om te komen tot een gebiedsvisie voor het Balkenhaventerrein. Een overzicht van de door de deelnemers goedgekeurde verslagen van de gesprekken zijn en alle documenten, wettelijke regelingen en notities waarnaar verwezen wordt zijn vanaf 16 november te vinden op de website www.balkenhaventerrein.zaanstad.nl.