De Romeinen vonden Velsen – of Flevum in Latijn – militair-strategisch veel belangrijker dan tot nog toe werd gedacht. Bij archeologische opgravingen rond Velsen 2, de Romeinse basis die in 39 na Christus is gesticht op de plaats waar nu ongeveer de Velsertunnel ligt, zijn sporen gevonden van een castra, een legerkamp van vele hectares groot.
Deze castra bouwden de Romeinen alleen tijdens de voornaamste campagnes en op strategisch essentiële plekken. Ze boden plaats aan delen van een of meer legioenen. Castra Flevum is hiermee het meest noordelijke Romeinse legerfort van dit type in continentaal Europa. Eerder al werd hun aanwezigheid in Krommenie bevestigd, waarmee duidelijk werd dat hun invloed zich verder noordelijk uitstrekte dan lang werd aangenomen.
Doorbraak
De vondst van het legerfort is een doorbraak. Tot nu toe is namelijk altijd aangenomen dat de Romeinen deze castra in Nederland alleen rond de Romeinse grens – de limes – bouwden. Door de in de grond verborgen sporen van grachten, een wal en een toren of poort was al bekend dat in Velsen kleinere forten – Castellum Flevum genaamd – werden gebouwd.
Uit onderzoek door Arjen Bosman blijkt echter dat het fort bij Velsen 2 niet één of twee maar minstens elf hectare groot is. In een castellum verbleven een paar honderd man; een castra herbergde duizenden soldaten. Het zou zelfs nog groter kunnen zijn aangezien alleen in het westen een begrenzing in de vorm van grachten is gevonden en in het oosten het OerIJ lag.
Deel van een legioen
Een fort van elf hectare is niet groot genoeg voor een compleet legioen van 5000 tot 6000 man. In Velsen 2 zal waarschijnlijk wel een groot deel van een legioen hebben gelegen, stelt Bosman in zijn onderzoek. Dit rechtvaardigt de benaming castra. De Romeinen bouwden dergelijke grote bases alleen wanneer ze met meerdere legioenen tegelijk op campagne waren of op zeer belangrijke strategische locaties.
Fries heiligdom
Volgens Rob van Eerden, beleidsadviseur Archeologie bij de provincie is Velsen bij verschillende campagnes gebruikt tussen 15 en 47 na Christus. ‘Het lag op een unieke plek: aan het water van de meest noordelijke Rijntak, het OerIJ. Velsen lag vlakbij de monding en dicht naast de noord-zuid-landroute over de Oude Duinen. Het was bovendien gesitueerd bij het meest belangrijke heiligdom van de Friezen, opgegraven in Velserbroek. Met een vestiging in Velsen hadden de Romeinen niet alleen strategisch, maar ook politiek de regio in de greep.’
Binnenkort meer nieuws
Al sinds de oorlogsjaren worden er archeologische waarnemingen en opgravingen gedaan die verband houden met de Romeinse forten die hebben gelegen op de plaats waar nu de Velsertunnel en de Wijkertunnel liggen: Velsen 2 en Velsen 1. Vorige week verscheen het boek 2000 jaar strijd in het Oer-IJ landschap over de conflicten en het wapengekletter in het driehoek tussen Velsen, Alkmaar en Zaanstad. Binnenkort verschijnt in de reeks van archeologiemuseum Huis van Hilde de eindrapportage van het tweede fort, waarin de ontdekking van Castra Flevum uitvoerig wordt behandeld.
