Proef met 'gratis geld' voor 150 gezinnen in de bijstand

In totaal 300 bijstandsgezinnen in Poelenburg, Peldersveld, Zaandam Zuid en de Rosmolenwijk worden betrokken bij een onderzoek naar de effecten van een onvoorwaardelijke maandelijkse gift. De helft daarvan krijgt extra geld. Het onderzoek is een initiatief van de Hogeschool van Amsterdam en het Kansfonds.

Parallel aan het onderzoek stelt Zaanstad regels op voor het vrijlaten van giften op de bijstandsuitkering, tot een maximum van 1800 euro per jaar. Het lectoraat Armoede Interventies van de HvA wil meer te weten komen over wat er gebeurt als kwetsbare gezinnen die in armoede leven maandelijks extra geld krijgen zonder dat daar voorwaarden aan zijn verbonden. 'We kijken dan vooral naar het effect op het welzijn en de arbeidsparticipatie van ouders en de ontwikkeling en schoolprestaties van de kinderen,' aldus onderzoeker Mirre Stallen.

'Recent onderzoek in de Verenigde Staten laat zien dat het simpelweg geven van geld leidt tot minder stress en minder mentale problemen bij inwoners met een laag inkomen. Ook verhoogt het de kans op het vinden van een fulltime baan. In Nederland is dit nog niet onderzocht, terwijl dit vraagstuk ook hier heel actueel is,' zegt zij in een persbericht. Wethouder Songül Mutluer spreekt daarin van 'een hoop kansen'. 'Met de resultaten uit dit onderzoek, willen we kwetsbare gezinnen met kinderen nog beter ondersteunen.'

In het onderzoek krijgen straks 150 Zaanse gezinnen gedurende twee jaar een onvoorwaardelijke maandelijkse gift van 150 euro. De gezinnen mogen zelf beslissen waar zij het geld aan uitgeven, of het zij bijvoorbeeld willen sparen. Ook is er een controlegroep van 150 gezinnen die een kleine vergoeding krijgt voor het invullen van vragenlijsten. De giften worden betaald door Kansfonds. De HvA doet de selectie van de gezinnen.

Het Kansfonds zet zich al jaren in om mensen in armoede te helpen. 'Toch zagen we dat het niet genoeg was. Daarom zijn we het programma Gewoon geld geven

gestart en onderzoeken we nieuwe, unieke oplossingen voor armoede in Nederland,' legt directeur Henriëtte Hulsebosch van het fonds uit. 'We geven het geld vanuit het volle vertrouwen dat mensen in armoede zelf heel goed weten hoe ze dat het beste kunnen inzetten.'

Om te zorgen dat inwoners na afloop niet in de problemen komen door het wegvallen van de gift, wordt de bijdrage na twee jaar langzaam afgebouwd. Daarnaast wordt in de laatste maanden van het onderzoek met elk gezin gewerkt aan een passend financieel toekomstplan. Tegelijk met het HvA-onderzoek gaat Zaanstad beleidsregels voor giften vaststellen. De Participatiewet biedt de mogelijkheid om giften vrij te laten en niet te verrekenen met de bijstand. Het gaat dan om een bedrag van 150 euro per maand, ofwel 1800 euro per jaar.

Daarnaast wil Zaanstad in een aantal specifieke situaties een gift in natura of in geld ook vrijlaten. 'Geld geven aan een ander doe je niet zomaar. Vaak heeft dat te maken met de wens om je (klein)kind of vriend te helpen, omdat die het financieel moeilijk heeft of iets moet kopen waar geen geld voor is. Met de nieuwe regels maken we het mogelijk dat men elkaar kan helpen zonder dat iemand het risico loopt dat er een korting op de bijstandsuitkering plaatsvindt,' zegt wethouder Natasja Groothuismink.

'Voorheen moesten we per geval beoordelen of een gift vrijgelaten kon worden. Dat kost veel handelingen en schept onduidelijkheid bij inwoners, want elke persoonlijke situatie is anders. We gaan nu voor een transparant en eenduidig beleid bij het vrijlaten van giften aan mensen in de bijstand. Dit sluit goed aan op het onderzoek van de HvA en een eerdere motie van de gemeenteraad .'

De nieuwe beleidsregels voor giften gaan eind deze maand in. De voorbereidingen voor het onderzoek van de HvA en het Kansfonds zijn in volle gang. De komende maanden worden alvast enkele gezinnen geselecteerd voor een pilot. De giften worden vanaf begin 2022 tot begin 2024 overgemaakt. Daarna wordt het bedrag gedurende zes maanden afgebouwd tot medio 2024. De onderzoeksresultaten worden eind 2024 verwacht.