Zes jongeren die sinds septembr 2019 deel uitmaakten van de zogenoemde 075-aanpak stromen in september dit jaar uit. Ze zijn in die periode niet tot nauwelijks in aanraking gekomen met de politie of justitie. Dit betekent dat drie doelstellingen zijn gehaald: minder recidive, gedragsverandering en het voorkomen van afglijden van broertjes of zusjes, aldus het college.
Het doel van de 075-aanpak is voorkomen jongeren tot 24 jaar zich van herrieschopper ontwikkelen tot crimineel. Een aantal is echter al in dat laatste stadium aanbeland, zo blijkt uit een evaluatie van het beleid door professor Ido Weijers. Eind vorig jaar zaten 22 deelnemers in het traject en was er in vier gevallen sprake van vuurwapenbezit. Volgens Weijers zit een aantal jongeren in de aanpak al ‘heftig in de criminaliteit’ en is het de vraag of de criminaliteit voor hen niet al routine geworden is.
Veel geweld
Enkele voorbeelden van door die laatste categorie gepleegde feiten zijn veertien straatroven, acht pogingen tot doodslag of moord en zeven zware mishandelingen. Vier van deze jongeren zitten vast met een PIJ-maatregel of in detentie en één heeft net een ISD-maatregel achter de rug. De ‘kansen op een mooie toekomst’ die burgemeester Jan Hamming ook jongeren die misstappen begaan gunt, lijken voor hen al uit het zicht te raken.
Volgens Weijers is nu al duidelijk dat de 075-aanpak niet draait om ‘herrieschoppers’ en ‘risicojeugd’, maar om een zwaardere categorie, met jonge veelplegers. Er zitten wel aanzienlijke verschillen in de ernst van de criminele ontsporingen. Het aantal aanmeldingen voor de 075-aanpak stijgt nog steeds en op dit moment zijn er negentien deelnemers tussen vijftien en 23 jaar.
Een belangrijke rol in de 075–aanpak is weggelegd voor de regisseurs die ervoor moeten zorgen dat de samenwerking tussen alle verschillende partners in de begeleiding van de jongeren en de gezinnen goed verloopt. ‘We zien momenteel een merkwaardige ontwikkeling in de jeugdcriminaliteit: enerzijds is er sprake van een spectaculaire afname over de hele linie, anderzijds bestaan er terechte zorgen over verharding onder een klein aantal jongeren,’ schrijft Weijers in zijn evaluatie.
Niet steeds jonger
‘In de media wordt het vaak voorgesteld alsof jeugdige delinquenten steeds jonger zouden worden. Maar als we kijken naar de politieregistraties over de afgelopen tien jaar dan blijkt dat het aantal jonge daders in die periode is gehalveerd. Het eerste politiecontact ligt nog steeds gemiddeld rond de dertien jaar en is zelfs licht gestegen. Gemiddeld zijn de huidige minderjarige first offenders juist iets ouder dan in de voorgaande tien jaar.’
Overvallen
Er is echter wel ‘een verontrustende stijging van het aantal jonge minderjarigen dat betrokken is bij ernstige criminaliteit’. Zo blijkt recent bij ongeveer één op de vijf overvallen een minderjarige dader te zijn betrokken. Terwijl het aantal overvallen op winkels en restaurants de laatste jaren flink is afgenomen, is het aantal aangehouden verdachten van dergelijke misdrijven tussen de elf en zestien jaar juist gestegen. ‘Kortom, geen ‘verjonging’ van de jeugdcriminaliteit in het algemeen, maar wel onder het zeer kleine aantal dat zich schuldig maakt aan ernstige misdrijven.’
Keiharde kern
Speciale aandacht vraagt met name ‘een klein aantal jonge hardnekkige recidivisten, waar met de bestaande justitiële reacties weinig greep op wordt gekregen,’ aldus Weijers. ‘Uit de cijfers en de literatuur rijst het beeld van een kleine, specifieke categorie ernstige, vaak gewelddadige, overwegend jongvolwassen veelplegers, die zich meester wanen over het publieke domein, die mensen bedreigen en beroven, voor wie het gebruik van wapens allesbehalve taboe is en die vaak actief zijn in de drugscriminaliteit.’ Het is de bedoeling dat Weijers het effect de 075-aanpak elke paar jaar tegen het licht houdt.
De netwerkpartners zijn politie, Openbaar Ministerie, Reclassering, Raad voor de Kinderbescherming, Justitieel Complex Zaanstad, Raad voor de Kinderbescherming, Veilig thuis, Jeugdzorg Bureau Regio Amsterdam, de William Schikker Groep, Spirit, De Waag, jeugd- en sociale wijkteams Zaanstad.
