De historische Groote Sluis in Zaandam heeft een ‘nieuwe’ naam gekregen: de Hondsbossche Sluis. Het Rijksmonument naast de Wilhelminasluis is eigenlijk de kleine sluis, en met de naamsverandering komt nu aan alle mogelijke verwarring een einde.
De sluis die in 1544 werd gebouwd en in 1722 de huidige afmetingen kreeg wordt tijdens het vaarseizoen door vrijwilligers op de traditionele wijze bediend met de kaapstaanders, die op deze manier de Wilhelminasluis ontlasten. Pleziervaartuigen en de beroepsvaart blijven zo van elkaar gescheiden tijdens het schutten. Jaarlijks gebeurt dat zo’n 8000 keer en gisteren ging een nieuw seizoen van start. Dit paasweekeinde staan de sluiswachters weer dagelijks klaar tussen 09:00 en 18:00 uur. Alleen als het Zaangemaal in werking is kan de sluis niet worden bediend.
Bouwmatrialen zeewering
De Hondsbossche Zeewering is de 5,5 kilometer lange zeedijk van tussen Camperduin en Petten, die een groot deel van onze provincie droog houdt. Om die dijk te bouwen werden vanuit Vilvoorde in België met schepen bouwmaterialen en stenen aangevoerd, maar via de Zuiderzee varen was een nogal gevaarlijke en lange vaarroute. Daarom werd in 1544 een sluis gebouwd in de dam in de Zaan, de Hondsbossche Sluis. In 1722 werd hij vervangen door de nieuwe Groote Sluis die 28 meter lang was en is, 5,10 meter breed en die een diepte van 2,60 meter beneden het Amsterdams Peil had.
Botsende belangen
Door de komst van het Noordhollands Kanaal in 1824 en de steeds groter wordende schepen de Groote Sluis een eeuw later alweer te klein, maar de Kamer van Koophandel van Zaandam hield belang bij een diepe sluisverbinding tussen de Voor- en Achterzaan. Omdat het Hoogheemraadschap der Uitwaterende Sluizen de Groote Sluis nodig had voor de waterbeheersing, werd die in 1884 tot verdriet van de Zaangemeenten aangekocht voor een bedrag van 30.000 gulden. En zat er niets anders op dan een hele nieuwe sluis bouwen voor de scheepvaart, wat in 1903 de opening van de Wilhelminasluis tot gevolg had.
In 1965 werd de Groote Sluis buiten gebruik gesteld, maar in 2014 werd hij weer in gebruik genomen in verband met de renovatie van de Wilhelminasluis. Sinds 2017 is de sluis eigendom van de gemeente Zaanstad, hoewel de brug die erover heen loopt nog steeds eigendom is van het Hoogheemraadschap.
