Twee burgers hebben een plan ontwikkeld om het zwaar vervuilde eiland Bloemendaal op de grens van Wormerveer en West-Knollendam om te toveren in een voedselbos. Chinello Ifebigh en Erik Brugemann hebben een naar eigen zeggen ‘briljant plan’ naar de raad gestuurd om de ‘wellicht meest onzichtbare parel van de Zaanstreek’ nieuw leven in te blazen.
Ook bekend als De Belt en het Scheermeereiland was het eilandje in de Zaan tot 1970 in gebruik als vuilnisbelt. Sindsdien hebben alleen de vogels er verpozing gevonden en de vervuiling zit plannen om er iets anders mee te doen in de weg. Ifebigh en Brugemann laten zich daardoor echter niet uit het veld slaan. Van ‘een troosteloos, verlaten symbool van menselijke vervuiling’ moet het terrein worden aangepakt tot ‘een duurzaam, gezond en winstgevend erfgoed waar wij met zijn allen trots op kunnen zijn’ is ontstaan. Naast het voedselbos moeten er een kenniscentrum, een kleinschalig eco-recreatieoord en een sociale leerwerkplaats voor specifieke doelgroepen verrijzen. Ze spreken zelf ook van ‘een grote eco-challenge’.
Geen heipaal de grond in
Een voedselbos heeft een hoge diversiteit aan meerjarige en/of houtige soorten, waarvan delen (vruchten, zaden, bladeren, stengels) als voedsel voor de mens dienen. Het is een vorm van onderhoudsarme, duurzame en plantaardige voedselproductie, waarbij fruit- en notenbomen, struiken, vaste planten en klimmers geïntegreerd worden. Eco-toerisme is volgens de twee initiatiefnemers ‘één van de snelst groeiende markten’ en op het eiland kan worden ingespeeld op de behoefte om maatschappelijk verantwoord te recreëren ‘zonder ook maar een heipaal in de grond te hoeven slaan’. Het verblijf heeft plaats in speciaal ontworpen pipowagens, de zon levert de energie en met behulp van solar energie en (opgeslagen) hemelwater maakt een duik in de Zaan overbodig.
Pionieren
Voor zover de twee makers van de plannen bekend is het nooit elders in Nederland gedaan, de transformatie van een vuilnisbelt in een voedselbos. ‘Dit maakt het een zeer interessant onderzoeks- en ontwikkelingsgebied voor onder meer milieu- en landbouworganisaties. Met het oogpunt op het opzetten van een circulaire economie, met als doel een gezond ecosysteem, biedt het projectmatig een leerzame expertiseoverlap voor verschillende disciplines vanuit alle hoeken van het land. Te denken valt aan landbouw, bos- en natuurbeheer, innovatie & sustainability, afvalbeheer, enzovoort,’ schrijven ze. Het is een unieke kans voor Zaanstad om zich op onderscheidende wijze op de kaart te zetten.’
Educatie
Ook benadrukken ze het educatieve belang voor de jongste inwoners: het eiland kan een scala aan kennis aanbieden. Van kleuters tot tieners, kinderen kunnen er spelenderwijs veel leren over de natuur en de rijkdom van de biodiversiteit door schoolexcursies naar het eiland. Samen met onderwijsinstellingen zoals het Clusius College en de Universiteit van Wageningen zullen coalities worden aangegaan om relevante leergangen en onderzoeksmogelijkheden aan te bieden.
Het plan Van Vuilnisbelt tot Voedselbos omvat ook een leer-werkplaats voor specifieke doelgroepen zoals mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. ‘Door te fungeren als leerbedrijf zullen we bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van de doelgroep door dagbesteding, werkervaring en toekomstperspectief te bieden.’ Door het organiseren van evenementen en projecten voor jong en oud zoals oogst- en plukdagen, open dagen, vogelkijkdagen, natuur- en milieudagen en imkerijdagen kunnen Zaankanters en bezoekers van buitenaf in contact komen met elkaar.
Gefaseerde aanpak
Ifebigh en Brugemann verdelen de aanpak van de herontwikkeling in grofweg vier grote fasen, te beginnen met onderzoek en de oprichting van een stichting die het project gaat dragen. Daarbij hoort ook het in kaart brengen van de precieze huidige staat van het eiland en de omgeving: de vervuiling, de flora en fauna, geografische aspecten, onderlinge afspraken tussen gemeenten (een deel van het eiland is van Wormerlamd) en bestemmings- en ontwikkelingsplannen voor de omgeving. Met een goed zicht op alle kansen en hindernissen is het tijd voor de ontwerp- en aaneringsfase op grond van ‘een realistische, uitgebreide begroting’.
Laaiend enthousiasme
‘Grote ambities vragen om een multidisciplinaire aanpak,’ schrijven Ifebigh en Brugemann. ‘Wij zijn dan ook in gesprek met diverse experts die zich graag buigen over deze kwestie. Het enthousiasme tot nu toe is laaiend. Het idee heeft zijn eigen speciale aantrekkingskracht: Het werkt aanstekelijk bij iedereen die er weet van krijgt. Particulieren en deskundigen voelen zich geïnspireerd en zijn bereid om structureel hun steentje bij te dragen om dit mooie doel te bereiken. Het idee begint zich te verspreiden. Vrienden en supporters melden zich aan. Een goed idee, een goed verhaal, vertelt immers zichzelf.’
Zaanstad geen plannen
Hoe het verhaal valt bij de Zaanse politiek horenn we de komende week, als het plan daar op de agenda staat. Relatief recent stelde de SP nog vragen over de toekomst van het eiland Bloemendaal, en uit de antwoorden kwam naar voren dat de gemeente er graag woningen zou bouwen maar vanwege de bodemvervuiling geen concrete plannen heeft. Maar ondanks die jarenlange vervuiling heeft de natuur op het eiland zich staande weten te houden, zien de initiatiefnemers van het nu ter tafel komende voorstel.
‘Van lieverlee is er ter plekke een bijzondere vogelbroedplaats ontstaan. Flora en fauna groeien gestaag en lijken zich prima te redden ondanks de vervuiling, dankzij de afwezigheid van de mens. Dit gegeven is dan ook ons uitgangspunt.’ Dus geen horeca of grote mensenmassa’s. ‘Graag maken we van het eiland een rustoord en een paradijs. Een leeromgeving te midden van de natuur waarbij de mens zeker welkom is, maar in de eerste plaats ten dienste staat van de natuur.’
