Kaders voor waardebepaling historische sociale woningbouw

Terwijl de drie grote Zaanse woningcorporaties en het Huurdersoverleg Zaanstreek te hoop lopen tegen het al te zwaar laten meewegen van cultuurhistorische belangen bij afweging tussen sloop en nieuwbouw of de renovatie van vooroorlogse arbeidersbuurten, legt het college vol vertrouwen de Waarderingskaarten , criteria en richtlijnen Sociale Woningbouw 1900-1945 ter inzage.

Dat gmeentelijke stuk maakt inzichtelijk hoe de gemeente wil omgaan met elk van de buurten en met de bebouwing daarbinnen. Dat geeft alle eigenaren en ontwikkelaars helderheid over de bedoelingen wat betreft behoud. Bovendien ontstaat op die manier voor Welstand een handvat bij de beoordeling van plannen voor de vroeg 20ste eeuwse sociale woningbouw.

Niet op slot

Wethouder Natasja Groothuismink is zich terdege bewust van de opstelling van de huurders en de corporaties, die tijdens deze wooncrisis geen oponthoud wensen door maatregelen die nieuwbouw in de weg staan: ‘Deze behoefte herkennen we. Het gaat overigens ook niet om enorme aantallen. We willen zeker niet de stad op slot zetten. Maar we willen wel zorgvuldig omgaan met ons erfgoed. Met deze waarderingskaart kunnen we vooraf keuzes maken in plaats van achteraf spijt te hebben.’

Een deel van een waarderingskaart.

Balans

In 2019 heeft gemeente onderzoek gedaan naar de waarden van erfgoed uit de eerste helft van de 20ste eeuw, zoals het - inmiddels gesloopte - Blok in Krommenie, de Rode Buurt in Zaandijk en de Rosmolenwijk in Zaandam. Op basis van dat onderzoek is het nu ter ter tafel liggende stuk opgesteld.

Wethouder Monumenten en Erfgoed Natasja Groothuismink wil zorgvuldig omgaan mtet het de nog resterende arbeiderswoningen: ‘Erfgoed maakt de Zaanstreek uniek, geeft ons identiteit. Met de waarderingskaarten hebben we daarin een hele belangrijke stap gezet. De geschiedenis van de arbeider is tekenend voor onze streek. Met de waarderingskaarten in de hand kunnen we met de corporaties het gesprek voeren over de balans tussen de woningbouwopgave enerzijds en het beschermen van deze belangrijke onderdelen van de geschiedenis van de Zaanstreek anderzijds.’

Duidelijk kader

Wethouder Bouwen en Wonen Songül Mutluer worstelt met een hele grote woningbouwopgave en tal van factoren die daarbij in de weg zitten. Maar ook zij ziet het belang van respect voor de geschiedenis. 'Met deze waarderingskaarten creëren we een duidelijk kader over hoe we om willen gaan met het erfgoed in onze stad. Want op sommige plekken willen we vanuit het perspectief van de bewoners en de woningbouwopgave snel schakelen en meewerken aan nieuwbouw. Maar met respect voor de cultuurgeschiedenis zullen we op een paar plekken kiezen voor behoud en renovatie. Als eigenaren hun vernieuwingsplannen kenbaar maken gaan we daarover in gesprek. Deze waardekaart maakt dan deel uit van onze afweging.’

[embed][/embed]

Vernieuwing noodzakelijk

Aan het begin van de 20ste eeuw is voor het eerst gebouwd op basis van wetgeving - de Woningwet 1901 - en nieuwe ideeën over stedenbouw. Dat heeft bijzondere woonwijken opgeleverd die nauw verweven zijn met de Zaanse industriële geschiedenis. Het initiatief voor de bouw lag bij industriëlen, filantropen of bij de arbeiders voor wie de woningen bedoeld waren zelf. De stedenbouwkundige plannen die voor de wijkjes gemaakt zijn, zijn verweven met Zaanstad.

Zo'n eeuw later zijn deze huizen echter toe aan vernieuwing. De Waarderingskaarten, criteria en richtlijnen zijn daarom volgens Groothuismink daarom juist nu 'urgent en noodzakelijk' als beschermingsinstrument, 'om te voorkomen dat bij de transformatieopgave de bijzondere architectuur van sociale woningbouw, het cultuurhistorisch verhaal en de stads- en dorpsstructuur waarvan zij deel uitmaakt verloren gaan'.