Het RIVM heeft in Zaanstad onderzocht of gebruiksadviezen over het beperken van de risico’s van loodverontreinging op hun eigen grond inwoners ook daadwerkelijk bereiken en of ze als gevolg hiervan extra maatregelen nemen. Dat laatste blijkt minder vaak te gebeuren dan wordt gedacht, ondanks een groots opgezette communicatiecampagne.
Het RIVM deed onderzoek naar de effectiviteit van de Zaanse gebruiksadviezen voor inwoners bij diffuus lood in de bodem, dat wil zeggen lood waarbij er geen duidelijke bron van de verontreiniging is. Lood is een giftig metaal en kan de gezondheid beïnvloeden. Vooral kinderen zijn gevoelig voor lood. Blootstelling aan lood kan onder andere tot een lager IQ bij kinderen leiden. Zaanstad is daarom eind 2015 gestart met het project Zaans lood en vervult Zaanstad wat dat betreft momenteel een voortrekkersrol. Andere overheden hebben de Zaanse aanpak overgenomen of als inspiratiebron gebruikt. Maar hoe effectief is die eigenlijk?
Enquête
Het Zaanse saneringscriterium gaat ervan uit dat inwoners de adviezen die die ze krijgen wanneer diffuus lood wordt aangetroffen, zodat dat geen gezondheidsrisico’s optreden oplevert in hun tuinen. Voor het onderzoek van het RIVM kregen inwoners van Westzaan, Zaandijk en Zaandam Zuid een schriftelijke uitnodiging om (anoniem) mee te werken aan een digitale enquête. De vragen gingen over de inhoud van de communicatie en over waar inwoners de informatie over diffuus lood vandaan halen. Uit de resultaten blijkt dat een beperkt deel van de respondenten daadwerkelijk extra maatregelen neemt naar aanleiding van de communicatie.
Betutteling
‘Benadrukt wordt dat het gaat om de extra maatregelen die mensen nemen naar aanleiding van de gebruiksadviezen,’ schrijft wethouder Wessel Breunesse in een memo aan de gemeenteraad. Uit interviews die het RIVM hield met twaalf inwoners kwam naar voren dat een groot deel de gebruiksadviezen uit zichzelf al toepast en vanzelfsprekend vindt. Denk hierbij aan handen wassen na het tuinieren, kinderhanden wassen na het buiten spelen en groenten kweken in bakken met schone aarde. De tip om schoenen uit te trekken als men naar binnen gaat wordt echter als bemoeizuchtig of betuttelend ervaren en – zo lijkt het – daarom in de wind geslagen.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu adviseert de gemeente om door te gaan met het communiceren van gebruiksadviezen, maar concludeert ook dat op plekken waar risico’s onvoldoende kunnen worden beperkt meer fysieke maatregelen nodig zijn, zoals een andere inrichting, afdekken, saneren of eventueel het opleggen van beperkingen voor het terreingebruik. Dat sluit aan bij het Zaanse beleid, schrijft Breunesse.
Verbetering
In 2016 en 2017 zijn al speeltuinen, trapveldjes en schoolpleinen onderzocht en waar nodig gesaneerd. Sinds 2017 geldt hetzelfde voor tuinen van particuliere woningeigenaren. Ook deze worden onderzocht en – waar nodig – gesaneerd. Op basis van het RIVM-rapport en de interviews wordt nu de communicatie nog eens tegen het licht gehouden en beoordeeld in hoeverre die kan worden verbeterd. De wethouder komt daar over enkele weken nog op terug.
