De PvdA, de SP en GroenLinks willen in de raad praten over de straks verplicht wordende tegenprestatie van inwoners die een bijstandsuitkering ontvangen, omdat ze het bestaande beleid om maatwerk te leveren voor deze groep niet willen inruilen voor een model waarin ze minder geloven. Maar dat Zaanse maatwerkmodel blijkt enkel op papier te bestaan, zo blijkt uit een stuk uit FNV Magazine. En wethouder Natasja Groothuismink weet dat donders goed.
‘Als je je mond open doet word je gehoord, zo blijkt in Zaanstad waar uitkeringsgerechtigden slechte ervaringen deelden op twee bijeenkomsten van actiecomité Zaanse Bijstand. Inmiddels is er als gevolg daarvan een gesprek met de wethouder geweest. De FNV krijgt al jaren veel klachten over Zaanstad en is daarom mede-organisator van het actiecomité Zaanse Bijstand, samen met uitkeringsgerechtigde leden van de lokale PvdA, SP en Doorbraak,’ zo begint dat artikel. Naar aanleiding van de bijeenkomsten is er inmiddels een gesprek geweest tussen bestuurder Dejo Overdijk van FNV Lokaal en Groothuismink. ‘We hebben onder andere gesproken over de nare bejegening, het niet luisteren naar de mensen zelf, het ontbreken van maatwerk en hulp, het gebrek aan aanpassingen aan medische beperkingen en de ervaren zinloosheid van de trajecten’, aldus Overdijk.
Verbeteringen
‘Met ons is de wethouder van mening dat dit anders moet. Daarom zijn vertegenwoordigers van het actiecomité Zaanse Bijstand uitgenodigd voor een vervolggesprek. Ook zijn ze uitgenodigd om bij Werkom te komen praten over verbeteringen.’ Werkom is het resultaat van het samengaan van de vroegere Sociale Dienst en de Sociale Werkvoorziening en volgens Maaike Zorgman, bestuurder bij FNV Uitkeringsgerechtigden zijn er veel klachten over het reïntegratiebedrijf. ‘We horen bijvoorbeeld dat mensen met gezondheidsklachten aan het werk worden gezet terwijl ze daar helemaal niet toe in staat zijn. En als ze weigeren, wordt gedreigd met korting op hun uitkering. Dat leidt tot schulden waar mensen nooit meer uitkomen. Daarom zwijgen veel uitkeringsgerechtigden, maar de uitkeringsgerechtigden in Zaanstad zwijgen niet langer. Dit actiecomité is opgericht om uitkeringsgerechtigden een stem te geven – en die ook te laten horen.’
De praktijk
Twee gevallen uit de praktijk meldt FNV Magazine, van mensen die een naam verzonnen om niet herkenbaar in het verhaal voor te komen. ‘Marjan’ meldde zich vrijwillig bij Werkom, na vier jaar noodgedwongen thuis te hebben gezeten. Ze had gehoord dat Werkom bemiddelde naar werk achter de computer. Marjan heeft autisme en problemen met haar stem, waardoor ze mensen nauwelijks te woord kan staan. ‘Maar met computers ben ik handig,’ vertelde ze op één van de bijeenkomsten: ‘Ik dacht hoera, dit wordt mijn toekomst! Dan kan ik weer zelf mijn inkomen verdienen.’ Maar het liep anders. Via Werkom werd ze te werk gesteld in een sociale werkplaats waar ze iPhones in een doosje moest doen. Loon kreeg ze niet, omdat het om een reïntegratie ging en eerst bekeken moest worden hoe belastbaar ze is. Toen Marjan aangaf ander werk te willen doen en niet meer wilde komen, dreigde Werkom met een korting op haar uitkering.
Opinie: 'Niemand geholpen met verplichte tegenprestatie' – De invoering van de Participatiewet is mislukt en nu vindt het kabinet dat mensen verplicht een tegenprestatie moeten leveren. Die dwang werkt alleen maar contraproductief. https://t.co/MMyhJal3A8
— visuelehandicap (@visuelehandicap) December 15, 2019
Voormalig winkelmedewerker ‘Arthur’ (54) werd gekort op zijn uitkering omdat hij geen werkdiagnoseverklaring wilde ondertekenen. Hij deed dat omdat niet duidelijk werd wat dat inhield en wat de gevolgen zouden zijn. ‘Ik heb jaren geleden al eens een dergelijk contract ondertekend en toen was ik verplicht om aan de lopende band brieven in te pakken,’ lichtte hij zijn besluit toe. ‘Dat wou ik niet nog eens.’ Zaken als deze spelen op veel meer plekken in het land, maar ‘in Zaanstad heeft ook de gemeente een erg harde aanpak als het mensen met een uitkering betreft,’ volgens Zorgman. ‘Mensen worden vaak behandeld alsof ze luie donders zijn die niet willen werken. Ze worden gekort op hun uitkering omdat ze niet zonder loon aan de lopende band willen staan. Echte hulp en bemiddeling naar een baan ontbreekt. En arbeidshandicaps worden niet serieus genomen.’
Dwangarbeid
Andere niet-Zaanse voorbeelden van de ‘dwangarbeid’ die voortvloeit uit ‘een legenprestatie leveren’ zijn al even schrijnend. Zo moesten in het Amsterdamse Bos waar de bouw stillag vanwege de vorst, de werklozen gewoon doorwerken: zij vallen nu eenmaal niet onder de CAO. Maar er is door het inzetten van werklozen zonder hen loon te betalen ook sprake van verdringing op de arbeidsmarkt. Her kan volgens de FNV niet zo zijn dat het Amsterdamse archief ‘gratis’ wordt gedigitaliseerd door mensen zonder een betaalde baan of dat mensen onbetaald post bezorgen. ‘Je krijgt er niet voor betaald en je wordt ertoe verplicht of je nu wilt of niet. Daar moet paal en perk aan worden gesteld.’
Draaideurwerklozen
In de Raad voor Werk en Inkomen stemde de bond toe in tijdelijk werken met behoud van uitkering, omdat dit het vinden van een betaalde baan zou stimuleren. ‘Maar er wordt vooral misbruik van gemaakt. De ene na de andere werkloze is zo bijvoorbeeld in low budget-hotels aan het werk.’ Soms krijgen mensen betaald naar stukloon en komen ze niet boven de uitkering uit, of wordthet loon aangevuld tot het niveau van de uitkering. Daarom zijn er nu werkende armen die niet in staat zijn om meer dan het minimum te verdienen en mensen die met behoud van uitkering te weinig verdienen. ‘Er komen echt niet zomaar banen bij door werklozen met behoud van uitkering aan het werk te zetten. Dat rondpompen van werklozen die in en uit de uitkering gaan, soms werk hebben en dan weer niet, dat zou eens verder moeten worden onderzocht. Dat zijn de draaideurwerklozen. Steeds meer mensen, soms met en soms zonder werk, kunnen niet meer ontsnappen aan de armoede.’
