Wie hulp nodig heeft wegens geestelijke, financiële of lichamelijke problemen – of een combinatie daarvan – geeft niet graag de hele controle over zijn of haar leven uit handen. Sinds gemeenten de taak van het Rijk hebben overgenomen om hulp te bieden aan ‘kwetsbare burgers’, zijn sociale wijkteams opgetuigd en zijn er beleidsvisies geschreven. Maar wat staat daar nu eigenlijk in?
De Raadsinformatiebrief inzake diverse moties bij regiovisie Kwetsbare burgers met multiproblematiek in de Zaanstreek die onlangs naar de gemeenteraad van Zaanstad is gestuurd geeft een inkijkje. Allereerst die controle over het eigen leven: dat snapt de gemeente ook: ‘Cliënt is eigenaar van het integraal plan waarin de resultaten staan opgenomen van zijn ‘herstelproces’’. Waarom herstelproces tussen haakjes staat is niet duidelijk, en al helemaal niet terwijl de resultaten van dat proces blijkbaar al op papier staan. Maar voor de ‘kwetsbare burger’ lijkt in elk geval een belangrijke rol weggelegd als ‘eigenaar’ van het zorgplan.
Zodra een zorgvraag de gemeente bereikt, komt het sociaal wijkteam in actie. De regisseur daarvan stelt bij een gehonoreerde aanvraag samen met de cliënt een plan van aanpak op (het eerder genoemde integrale plan), met daarin de doelen/resultaten die de burger wil bereiken met de gevraagde begeleiding. In hoeverre er op dat moment getoetst wordt hoe reëel die verwachtingen van de zorgvrager zijn, blijft in het midden. Ook over de toetsing van aanvragen wordt in de brief niet gesproken, noch over het bereiken van mensen die ondersteuning zouden moeten krijgen, maar daar niet om vragen. Is er echter een integraal plan van aanpak tot stand gekomen, dan kan met dat plan in de hand kan een zorgaanbieder worden benaderd die samen met de cliënt een zorgovereenkomst opstelt.
Daarna wordt het een beetje ingewikkeld. De regisseur van het wijkteam evalueert samen met de cliënt en de zorgaanbieder de ontwikkelingen die de gestelde doelen dichterbij moeten brengen. Dat gebeurt met een cliënt die als eigenaar van het integraal plan van aanpak aan tafel zit, een zorgaanbieder die de regie voert over de inhoud van de zorg en de regisseur van het wijkteam die op afstand de regie voert over dat proces: die dus zaken als de monitoring van de ontwikkeling van de cliënt en de bewaking van afspraken voor zijn of haar rekening neemt. We hebben dus een eigenaar en twee regisseurs, wat de controle die de kwetsbare burger dacht te hebben enigszins nuanceert: die heeft twee mensen tegenover zich die zich vanwege de belangen van hun eigen organisaties mogelijk, incidenteel of in het ergste geval structureel, in een positie bevinden om de belangen van de ‘kwetsbare burger’ te overrulen.
Zelfredzaamheid
Wat nu als de gemaakte afspraken achteraf niet realistisch bleken, dat de doelen te hoog gegrepen waren, dat het ‘herstelproces’ niet op gang komt? Om dat vooraf te toetsen bestaat de Zelfredzaamheid matrix en kan er zo nodig medisch advies worden ingewonnen. Die matrix geeft aan in hoeverre de hulpvrager zichzelf kan redden in de ‘leefgebieden’ inkomen, werk en opleiding, tijdsbesteding, huisvesting, huiselijke relaties, geestelijke gezondheid, lichamelijke gezondheid, middelengebruik, vaardigheden bij activiteiten van het dagelijks leven, sociaal netwerk, maatschappelijke participatie en justitie. Dat wordt per onderwerp in kaart gebracht. Wie zelf wel eens zijn score wil uitzoeken, kan dat met deze link doen: het kan ook anoniem.
De wijkteams hebben inmiddels aangegeven dat ze kennis tekort komen op het gebied van verslavingszorg en aangegeven daar graag een vaste contactpersoon bij Brijder te willen hebben om problemen waar ze tegenaan lopen te bespreken. Daar wordt momenteel met de instelling voor verslavingszorg over gesproken.
Jeugdzorg en Wet Maatschappelijke Ondersteuning
Een punt waar ook landelijk veel over te doen is, is de abrupte overgang van jeugdzorg naar de zorg voor volwassenen – en soms naar geen zorg – bij het bereiken van de achttiende verjaardag. Zaanstad (in samenwerking met Wormerland en Oostzaan) wil al een of twee jaar voor die dag beginnen met de voorbereiding van die transitie. In de regionale aanbesteding jeugdhulp 2018 wordt daarom opgenomen dat er samen met de jongere al voordat de jeugdhulp afgerond wordt een perspectiefplan wordt opgesteld, er gewerkt wordt aan uitstroommogelijkheden bij beschermd wonen en dat de jeugdhulp pas afgerond wordt als het beoogde resultaat is bereikt. Ook is in de aanbesteding opgenomen dat er een overdracht naar de lokale teams dient plaats te vinden: de jeugdhulpverleners zullen altijd eerst met de jongere en wijkteam bespreken hoe het in de toekomst verder moet.
