Het preventief fouilleren zoals dat in de oudejaarsnacht voor het eerst gebeurde in het centrum van Zaandam richt zich specifiek op wapenbezit. De opsporing van andere ongeoorloofde zaken wordt gezien als ‘bijvangst’. Dat antwoordt het college op vragen van GroenLinks, de SP en Denk over deze acties, waarvan er inmiddels twee zijn geweest. De eerste is ‘met begrip ontvangen,’ aldus het college.
De politie kan niet op eigen houtje besluiten dat het er wel weer eens tijd voor is. Eerst moet de officier van justitie er een bevel voor afgeven, dat maximaal twaalf uur geldig is. Daarin staat op grond van welke feiten en omstandigheden preventief fouilleren op de omschreven plek noodzakelijk wordt geacht. In een veiligheidsrisicogebied – in Zaanstad het centrum van Zaandam, de Russische Buurt en Poelenburg – mogen agenten daarmee kleding en bagage van passanten en eventueel hun vervoermiddelen doorzoeken op de aanwezigheid van wapens en/of munitie.
Etnisch profileren
Etnisch profileren is volgens de antwoorden niet aan de orde. In de oudejaarsnacht werd elke vijfde persoon die de Dam op wilde gecontroleerd ‘zonder aanzien des persoons’. ‘Wij kunnen ons voorstellen dat het in bepaalde situaties proportioneel is selectiecriteria te gebruiken bij een preventief fouilleeractie, omdat er dan minder mensen getroffen worden door het middel. De criteria moeten objectief zijn, onderbouwd met politie-informatie en daarnaast passen bij het doel van de specifieke actie,’ schrijft het college. Er zijn geen klachten over etnisch profileren bekend en evenmin is er sprake van een etnische registratie in de criminaliteitscijfers.
Extreem veel wapens
Ook wordt nog eens uit de doeken gedaan waarom tot de aanwijzing van de veiligheidsrisicogebieden is overgegaan, na overleg tussen de burgemeester, de politie en het Openbaar Ministerie. In Poelenburg werden in een jaar tijd negen gevallen van verboden wapenbezit, dertien bedreigingen met wapens en één poging tot moord dan wel doodslag geturfd. In het centrum van Zaandam ging het vijftien keer om verboden wapenbezit, tien bedreigingen met wapens en vier keer over (een poging tot) moord of doodslag. Zoveel mogelijk wapens de stad uitkrijgen is het primaire doel van het preventief fouilleren.
Overleg
Daarover zijn ook gesprekken geweest met ondernemers in het horecagebied in Zaandam, de klankbordgroep in Poelenburg en met het bestuur van de moskee in Poelenburg. ‘Deze werkwijze zetten we voort en we zullen in gesprek gaan met sleutelfiguren in de wijk om te zorgen dat duidelijk is wat preventief fouilleren exact is en duidelijk maken waarom dit besluit genomen is,’ aldus het college.
Geen verplichte identificatie
In principe wordt tijdens preventief fouilleren alleen naar identiteitsbewijzen gevraagd als er iets niet in de haak lijkt te zijn: bij deze bijzondere acties gaat het immers niet op verdachten maar om willekeurige passanten. Hoelang de in eerste instantie voor zes maanden aangewezen veiligheidsrisicogebieden dat stempel houden is nog niet te zeggen: de termijn kan worden verlengd als daar op grond van een analyse van politiecijfers over wapengeweld aanleiding toe is.
Meer vragen
Na Denk, de SP en GroenLinks, die hun vragen al indienden voordat de eerste actie een sluier had opgelicht over de werkwijze in de praktijk, stelden ook Democratisch Zaanstad en de VVD en DZ samen vragen over preventief fouilleren. Die zijn door het college nu al deels beantwoord, maar kunnen ook nog op ‘eigen’ antwoorden rekenen.
