Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is een lappendeken van kleinere voorgangers en de tentoonstelling 1000 en 1 Dijkgraven brengt dat treffend in beeld. De bestuurders uit het verleden worden in de spotlights gezet aan de hand van kunstwerken en voorwerpen zoals fraaie portretten en fijn gegraveerde glazen.
Het oudste waterschap ontstond in de dertiende eeuw. En bij een waterschap hoorde (en hoort) een dijkgraaf, als voorzitter van het bestuur. Alle objecten houden verband met de talloze dijkgraven die in het Noorderkwartier in functie zijn geweest. De tentoonstelling is vanaf nu te zien in het centrale kantoor in Heerhugowaard. De toegang is gratis.
Verschillende objecten zijn voor het eerst te zien op de expositie. Het net gerestaureerde zitkussen van dijkgraaf Van Vladeracken uit 1789 (zie de afbeelding). Hetzelfde geldt voor het mooie gegraveerde glas dat dijkgraaf IJff van Uitwaterende Sluizen in 1993 ontving bij zijn afscheid en naliet aan het hoogheemraadshap.
Het schap bezit vanuit zijn eeuwenoude verleden een breed scala aan watererfgoed. De zilveren bekers, oude kaarten, sluizen, molens, gemalen, dijken én schilderijen vertellen het verhaal van de oorsprong. Het eerste waterschap beheerde het dijkje langs het riviertje de Rekere tussen Alkmaar en Bergen. De aanleg was gezamenlijk geregeld door de dorpen in de buurt die belang hadden bij dit dijkje. Het dijkje bestaat nog steeds.
Honderden schappen
In de eeuwen daarna werden enkele honderden waterschappen opgericht. Het verhaal gaat dat je op de Alkmaarse kaasmarkt bij wijze van spreken ‘1000 en 1 dijkgraven’ tegen kon komen. In 1900 waren er ruim 350 waterschappen in het Noorderkwartier, die stapsgewijs fuseerden tot het huidige hoogheemraadschap.
Dijkgraaf van nu
Tot in negentiende eeuw was de post van dijkgraaf in de grotere waterschappen altijd in handen van de regenten uit de stad. Maar in kleine polders werd het ambt meestal vergeven aan een boer met veel land en vee. Tegenwoordig wordt een profiel opgesteld en kunnen geschikte kandidaten op de functie van dijkgraaf solliciteren. De aanstelling door de Kroon is voor zes jaar. Hollands Noorderkwartier heeft net een nieuwe.
