Gemeente onder vuur van onder meer FNV na onthullingen over interventieteam

FNV Lokaal Zaanstreek Waterland, FNV Senioren Zaanstreek Waterland, FNV Uitkeringsgerechtigden, FNV netwerk Wereldburgers, Didf Zaanstad en de Bijstandsbond Amsterdam zijn 'geschokt en verontwaardigd' vanwege de manier waarop Zaanstad 'keer op keer de grenzen van de wet en vooral van de menselijkheid overschrijdt'. Dit naar aanleiding van het artikel van Follow the Money over de werkwijze van het gemeentelijke interventieteam in Zaandam Oost.

In de 'verbeten jacht op eventuele ondermijners van de rechtsstaat nagelt Zaanstad niet alleen bijstandsgerechtigden met naam en toenaam publiekelijk aan de schandpaal wegens vermeende schulden, maar legt een heel stadsdeel met onschuldige inwoners onder een microscoop van controle, intimidatie en strafbare interventie,' aldus de organisaties. Zij vragen zich af wie nu werkelijk de rechtstaat ondermijnt en geven zelf het antwoord: de gemeente. Klachten over het interventieteam worden volgens een brief aan het collegfe en de raad 'door de verantwoordelijken, waaronder de burgemeester zelf, ontkend, genegeerd en terzijde geschoven'.

Onveilige werksituatie

'Mensen die het niet met deze aanpak eens zijn, werd de mond gesnoerd. Zo werd ook nog eens een onveilige werksituatie op het stadhuis gecreëerd. Ook het schandaal rond de openbare schandpaal valt heel duidelijk in dit kader. In een land waar zelfs veroordeelde, zware criminelen maximaal met hun initialen aangeduid mogen worden, heeft Zaanstad namen, geboortedata, cliëntnummers en de hoogte van de vermeende vorderingen gepubliceerd op de bekendmakingspagina van de gemeente. Een enorme overschrijding van de grenzen van het recht op privacy en fatsoenlijke bejegening door de overheid,' luidt de niet mis te verstane kritiek.

Big business

De ondertekenaars van de brief denken dat dit alles te maken heeft met 'het opzoeken van wettelijke grenzen en de overschrijding daarvan'. 'Alles in het kader van zogenaamde ‘criminele ondermijning’, die al een aantal jaren big business is in Zaanstad. Niet alleen onderzoek met algoritmes en fraude-risico factoren zoals onder andere plaatsgevonden heeft in de Brandaris, maar ook het dwingen van mensen in de bijstand tot gratis arbeid.' Het gevolg is dat vertrouwen in het gemeentebestuur in de arme stadswijken verdwijnt en het ontstaan van 'een stad vol angstige en wantrouwige inwoners, die te bang zijn om gebruik te maken van de mogelijkheden die iedere inwoner gewoon heeft'. De organisaties eisen dat het bestuur 'zo snel mogelijk de veroorzaakte schade bij de inwoners herstelt'. 

Standpunt college

Intussen is in het openbare raadsinformatiesysteem de reactie van Zaanstad gepubliceerd op vragen van Follow the Money die tot het artikel op het journalistieke platform leidden. Die reactie begint met de constatering dat er in Zaandam Oost forse problemen zijn met leefbaarheid en veiligheid. 'Er ligt een hele urgente opgave. Er zijn criminele netwerken die onze samenleving ontwrichten. Inwoners van dit gebied hebben hier minder kansen dan elders in Zaanstad en Nederland. Daarom is er meer inzet en investering nodig. In het coalitieakkoord is afgesproken om ongelijk te investeren om meer gelijkheid te bereiken.'

Uitgangspunten

Dit betekent extra geld voor onderwijs, wonen, openbare ruimte én de aanpak van criminaliteit en ondermijning. 'Deze aanpak is belangrijk voor de toekomst van de jeugd in Zaandam Oost. We willen laten zien dat criminaliteit geen goede toekomst biedt. Grote problemen vragen om bijzondere maatregelen.' Een paar uitgangspunten hierbij zijn:

• Gelijke behandeling van alle Zaanse inwoners en werken binnen de wettelijke kaders. Bij specifieke problemen kunnen binnen deze kaders andere mogelijkheden worden gebruikt, zoals proactieve controles of integrale controles met bijvoorbeeld de douane of Arbeidsinspectie.

• Inwoners in Zaandam Oost vragen om een stevige inzet. Zij zien ook dat de criminele netwerken ontwrichtend werken in de samenleving. En de leefbaarheid en veiligheid in de wijken schaadt. De extra inzet is bedoeld om misstanden aan te pakken, niet bevolkingsgroepen. De aanpak richt zich richt zich op gedrag en concrete signalen, niet op afkomst.

• De gemeente wil een organisatie zijn die zich bewust is van vooroordelen in de samenleving en ook intern. 'We nemen twijfel, vragen en kritiek serieus en passen onze aanpak aan waar nodig. Over de aanpak van het interventieteam hebben we ook gesproken met de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme. Uit dat gesprek blijkt dat de Zaanse aanpak voldoet.'

• Zaanstad wil een lerende organisatie zijn. Er is in 2023 een bureau gevraagd om het interventieteam twee jaar lang te monitoren/volgen, gefinancierd door het ministerie van Justitie en Veiligheid. Zij onderzoeken de werkwijze en opbrengsten van het team, mogelijke systeemfouten in de uitvoering en kansen voor verbetering van de werkwijze en opbrengsten, voor zowel het interventieteam als voor andere veiligheidspartners. Deze zomer zal het onderzoek worden opgeleverd. De resultaten van het onderzoek van Follow the Money worden ook meegenomen in de evaluatie.

 'Vanwege de complexiteit van de opgave zoeken we de grens van de wet op,' geeft de reactie toe. 'Maar we zijn scherp op het bewaken van die grens en met respect voor fundamentele rechten. Rechtsstatelijkheid en goede besluitvorming zijn de basis voor duurzaam en legitiem gezag. Alleen zo voorkomen we misverstanden en bewaken we het vertrouwen van alle inwoners in een eerlijke overheid. Met dat vertrouwen kunnen we samen bouwen aan een sterker, veiliger Zaandam Oost, waar de bewoners dezelfde kansen hebben als elders in Zaanstad.'