Advertorial – Dat waren de emotionele woorden waarmee ik onlangs afscheid nam van een klant. Die woorden werden met tranen in de ogen uitgesproken, terwijl mijn hand met twee handen werd vastgehouden. Als notaris laat ik dan ook een traan.
Het afscheid volgde op een persoonlijk best wel zwaar gesprek waarin aan mij de vraag werd gesteld om een testament aan te passen. De aanpassing was nodig omdat in het eerder opgestelde testament iemand tot executeur en mede-erfgenaam benoemd was en dat moest nu toch wel anders. Als notaris vraag je dan door naar de achtergronden van de gewenste wijzigingen.
Dan krijg ik te horen wat deze klant is overkomen. En niet alleen te horen, maar ook te zien.
Jarenlang heeft zij hard gewerkt en daar heeft ze best een leuk vermogen door kunnen sparen. Als zij wat ouder wordt, schakelt ze iemand in om de administratie voor haar te doen. Omdat ze anderen ook zeker wel wat gunt, gunt ze deze persoon een royale vergoeding. Na een tijdje komt een kennis er toevallig achter dat deze boekhouder wel erg creatief omgaat met de boekhouding. Op dat moment is er al een paar ton in euro’s verdwenen, zonder dat duidelijk is waar dat geld naar toegegaan is.
Van de boekhouder werd vanzelfsprekend meteen afscheid genomen en de kennis heeft zo goed als het ging de administratie overgenomen. Dan blijken er nog veel meer gaten in de administratie te zitten en is het zelfs niet meer goed na te gaan hoeveel geld er precies verdwenen is. Wel wordt duidelijk dat er in plaats van een uitstekende oudedagsvoorziening als aanvulling op een AOW-uitkering, feitelijk niets meer rest dan alleen die AOW-uitkering.
Ik ben geschokt en heb moeite om zakelijk en professioneel te blijven. Zeker als ik zie dat de voormalige boekhouder de executeur en mede-erfgenaam is. Als er niets gebeurt, krijgt die dus na het overlijden van mevrouw de volledige regie over de nalatenschap in handen. Sterker nog: hij deelt ook nog voor een groot deel in wat er nog over is van de nalatenschap. In zijn rol van executeur kan hij ervoor zorgen dat de administratie verdwijnt en zijn sporen, voorzover die er nog zijn, nog verder uitgewist worden. En als mede-erfgenaam zal het lastig worden om hem te laten ontslaan als executeur.
Alles in mij roept: ‘Pas dat testament aan. Benoem iemand anders tot executeur en benoem andere erfgenamen.’ Maar dan grijpt mijn notariële verstand weer in. En ik moet vaststellen dat mevrouw niet meer in staat is om een testament op te stellen omdat haar geestelijke gezondheid inmiddels hard achteruit gegaan is en ik vrijwel zeker weet dat zij de gevolgen van het testament niet zal kunnen verzien. Ik wil als mens dus zeker ingrijpen en vind ook dat dat moet, maar mag dat als notaris niet doen en moet dus, leidzaam, op mijn handen gaan zitten en toekijken hoe weliswaar de financiële uitbuiting voor nu gestopt is, maar na het overlijden ‘gewoon’ weer door kan gaan.
Een zeer onbevredigende situatie waar ik mij enorm kwaad over kan maken. Ook moet ik meteen denken aan het boek van Philip Kooke (‘Ik laat je nooit in de steek’). Dat zou gewoon verplichte kost moeten zijn voor iedere notarieel student, maar ook voor iedereen die in het notariaat werkzaam is of op een andere wijze met kwetsbare ouderen te maken heeft.
De wetgever heeft voor veel zaken oplossingen, maar hiervoor nog geen goede. Laat mij als eenvoudige dorpsnotaris een voorstel doen.
Pas de wet aan zodat een professionele bewindvoerder/mentor aan de kantonrechter verlof kan vragen om in een dergelijke situatie het testament aan te laten passen. Uiteraard gaat dit in tegen het grondbeginsel dat een testament een hoogst persoonlijke rechtshandeling is en dat je daar bijvoorbeeld geen volmacht voor kunt verlenen. Maar naar mijn mening valt onder ‘Veilig ouder worden’ ook ‘veilig overlijden’. De kantonrechter kan dan de voorwaarde aan het verlof stellen dat de bewindvoerder zelf geen enkel belang, ook niet als benoeming tot bewindvoerder of executeur mag hebben. Dat lijkt mij niet geheel onmogelijk.
(Financiële) uitbuiting van zwakkeren in de samenleving stopt niet op het moment van overlijden. Sterker nog: met de huidige wet- en regelgeving kan die dan juist nog groter worden.
Mijn oproep aan de wetgever en iedereen die hiermee te maken heeft of krijgt is, mede namens een klant die ik niet meer kan/mag helpen: ‘Laat ons niet de steek!‘
Daarnaast heb ik een oproep aan iedereen die dit leest en zelf in deze situatie zit of mensen kent die daarin zitten. Trek aan de bel en regel op tijd de zaken goed. Ook als het goed geregeld lijkt voor het moment, is dat geen garantie dat het ook goed blijft. Neem dus regelmatig contact op met je notaris om de vinger aan de pols te houden. En wacht vooral niet totdat de wetgever wel iets gaat regelen om uitbuiting te voorkomen.
mr. M.S. (Marcel) ten Brinke
notaris in Zaanstad
[email protected]
www.notaristenbrinke.nl
