Zaanse fracties bezorgd over schade door gebruik staalslakken en granuliet

Granuliet en staalslakken vormen risico's voor mens en dier, vinden de SP, PvdD, PVV, GroenLinks en Rosa en de partijen willen dat het college van Zaanstad de zorgen daarover kenbaar maakt bij de recreatieschappen Alkmaarder- en Uitgeestermeer en Twiske - Waterrland. Die worden beide mede door Zaanstad gefinancierd en maken of maakten gebruik van de omstreden materialen. 

Het recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer gebruikt granuliet  bij de aanleg van de Saskerleidam om nieuwe natuur te laten ontstaan en Twiske - Waterland heeft in 2016 staalslakken gebruikt voor de verharding van fietspaden in het Purmerbos. De vijf Zaanse fracties zien dat als een  financieel risico dat als zodanig moet worden beschreven en gewaardeerd en waarvoor zo nodig het weerstandsvermogen moet worden verhoogd. Wat als het granuliet en de staalslakken moeten worden verwijderd en de recreatieschappen aansprakelijk worden geacht voor gezondheidsschade van mensen, andere levende wezens en milieu?  

Risico's onbekend

 Granuliet bevat het bindmiddel polyacrylamide. Deze stof is op zichzelf niet giftig, maar als het afbreekt kan de gevaarlijke stof acrylamide vrijkomen. Volgens het RIVM is acrylamide bij lage concentraties al toxisch. Bovendien staat acrylamide op de lijst van zeer zorgwekkende stoffen, onder andere omdat hij  kankerverwekkend is. Tot op heden is nog niet duidelijk hoe polyacrylamide zich in een diepe plas gedraagt. Wat er diep onder water en zonder zuurstof met arylamyde gebeurt is onbekend. Daarom adviseerde het RIVM al in 2023 om voorzorgsmaatregelen te nemen en blootstelling aan deze stof zo laag mogelijk te houden. Desondanks werd en wordt ten behoeve van de aanleg van de Saskerleidam 50.000 kubieke meter granuliet gestort.  

Vergunning

Volgens het waterschap, dat een vergunning voor het gebruik van het granuliet verleende, is bij de beoordeling van de vergunningaanvraag het granuliet onderzocht op de aanwezigheid van (poly)acrylamide en was de hoeveelheid polyacrylamide die werd aangetroffen 'zo laag  dat het niet meetbaar' was. Dat gaf Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier 'voldoende zekerheid dat het toepassen van granuliet niet tot verontreiniging van het oppervlaktewater met acrylamide leidt'.  Ook is het granuliet vrij van PFAS.  

Bagger

Het schap neemt geen alleen watermonsters ter controle:dat gebeurt alleen als hier 'aanleiding toe is'. 'Omdat we het granuliet van tevoren al hebben laten bemonsteren en er niks is aangetroffen, is dat niet nodig.' De dam die wordt aangelegd zal uiteindelijk ook nog bekleed worden met klei en een grasmat, waardoor het granuliet ook bedekt wordt. De nieuwe natuur achter de dam wordt opgevuld met bagger uit de omgeving, grotendeels uit het Uitgeester- en Alkmaardermeer zelf. Hierover zijn het waterschap en het recreatieschap nog met elkaar in overleg. 'Ook hier geldt dat wij de bagger toetsen aan de geldende wetgeving en de te behalen KRW-doelen. De waterkwaliteit mag nooit verslechteren, alleen verbeteren.' 

Staalslakken

Wat het Purmerbos betreft zijn er zorgenbover het gebruik van Duomix, een mengsel van staalslak en gekorrelde hoogovenslak. In de afgelopen jaren kwamen er steeds meer voorbeelden naar buiten van problemen met staalslakken doordat zware metalen naar het grondwater of sloten lekte of een bijtende stof uit de slakken de lucht in waaide. In het Purmerbos Duomix gebruikt in de betonconstructie onder de fietspaden. Het RIVM en de Inspectie Leefomgeving en Transport waarschuwden al voor milieu- en gezondheidsrisico’s van staalslakken, die veelal uit de fabriek van Tata Steel komen. In 2023 meldde de ILT: 'Wanneer deze stoffen in de bodem en het grondwater terechtkomen, kunnen de dieren en planten die op of in de bodem leven doodgaan.'