Rosa: ook 'beeldbepalende panden' in Erfgoedverordening

Rosa wil het begrip 'beeldbepalende panden' in de Erfgoedverordening introduceren als een light-versie van de monumentenstatus. Er zijn panden of andere onderdelen van een omgeving die het waard zijn om te behouden, maar waarbij het de vraag is of daarvoor de lange weg richting 'monument' moet worden bewandeld. De nieuwe categorie zou wat losser behandeld kunnen worden.

De lokale partij heeft het idee al besproken met de overige fracties in de raad en komt donderdag met een motie van deze strekking. Over het geheel genomen waren de collega's positief over het idee, al behoeft de uitwerking nog wel de nodige aandacht. Helemaal zelf het wiel uitvinden is overigens niet nodig: er zijn al meerdere gemeenten Zaanstad voorgegaan. Nu binnenkort de Erfgoedverordening herzien en geactualiseerd wordt is het een uilgelezen moment om er ook hier mee aan de slag te gaan.

In elk geval Denk, Lokaal Zaans, de SP en het CDA hebben zich al achter het voorstel geschaard. Wat voor de meeste fracties nog tot terughoudend leidt zijn eventuele meerkosten voor de gemeente, maar als zou blijken dat deze niet oplopen dan is er veel sympathie: 'Er is in het verleden al veel te veel gesloopt in deze stad,' vatte Jos Kerkhoven van Democratisch Zaanstad dat gevoel samen. Onder cultuurhistorisch erfgoed dat geen ‘pand’ is vallen bijvoorbeeld openbaar groen en parken, infrastructuur als bruggen en sluizen of archeologische en aardkundige objecten.

Initiatiefnemer Hans Kuyper beschreef de beeldbepalende panden in zijn agenda-initiatief als 'objecten in de openbare ruimte die op zichzelf niet direct monumentwaardig zijn, maar door hun verschijningsvorm of belevingswaarde wel bijdragen aan de totale kwaliteit van die ruimte en daardoor in enige vorm behouden zouden moeten blijven'. Zaanstad werkt de laatste tijd nauw samen met de erfgoedverenigingen, die als geen ander op de hoogte zijn van wat er speelt rond dit onderwerp. Zij zouden een belangrijke rol kunnen spelen bij het identificeren van kanshebbers voor de nieuwe categorie, waarna die kandidaten allemaal apart op hun merites beoordeeld zouden moeten worden.

'Voor de eigenaar van een behoudenswaardig object betekent de aanwijzing als monument vaak een beperking in zijn mogelijkheden (bijvoorbeeld qua gebruik of bij verduurzaming of het aanpassen van het interieur) die soms verder gaat dan noodzakelijk is. Een object aanwijzen als beeldbepalend pand geeft de eigenaar op dit gebied meer vrijheid,' schreef Kuyper. Zo zou het kunnen gaan om een gevel die blijft staan met uitsluitend nieuwbouw daarachter. 'De verwachting is dat minder eigenaren zich tegen zo’n aanwijzing zullen verzetten dan nu het geval is bij het toekennen van de monumentenstatus. Is een beeldbepalend pand volledig beschermd? Nee, niet volledig zoals een monument dat is.'

Op de site van het Erfgoedloket van de gemeente Groningen wordt dit uitgelegd: ‘Beeldbepalende gebouwen zijn door de gemeente vastgelegd in het bestemmingsplan. (...) Alleen de plaats en vorm van een gebouw zijn beschermd, niet het gebouw zelf.’ De mate waarin die plaats en vorm beschermd worden, verschilt per gemeente en moet dus nog nader uitgewerkt worden. 'De nieuwe brug bij Haaldersbroek bijvoorbeeld zal natuurlijk nooit een monument worden, maar is (ook omdat hij een karakteristieke brug vervangt) wel degelijk van groot belang voor zijn omgeving. Het zou dus mooi zijn om hoofdvorm en volume aan te wijzen als beeldbepalend,' legde Kuyper uit. Ter inspiratie kan ook worden gekeken naar bijvoorbeeld Dordrecht en Laren .