Advies aan Dick Schoof: betrek burgers meer bij oplossen problemen

16 mei , 10:00 Actueel
screenshot 20250515 153814
Rawpixel / CC0

Nederland heeft te maken met forse problemen in de leefomgeving, zoals het nijpende woningtekort, de veel te hoge CO₂-uitstoot en de schade­lijke effecten van onze omvangrijke landbouw op het milieu. Veel van deze problemen staan hoog op de politieke agenda, maar achtereenvolgende ­kabinetten slagen er al decennialang niet in om er effectief beleid voor te maken.

De problemen duren voort. Wat moet er veranderen om te komen tot een aanpak die wél vruchten afwerpt? Die vraag staat centraal in een advies van de Raad voor de ­leef­omgeving en infrastructuur (Rli). Het advies aan de overheid is om de samenleving meer ruimte geven om te helpen bij de oplossingen voor taaie vraagstukken. De samenwerking tussen overheid en burgers (en het bedrijfsleven) kan veel beter, concludeert de Rli.

'Het lijkt alsof de overheid alles moet doen, maar er kan een hele grote kracht uit onze samenleving komen,' zegt raadsvoorzitter Jan Jacob van Dijk. Dan moeten burgers alleen wel betrokken worden bij de vraagstukken die spelen. De Rli geeft premier Dick Schoof daarom vijf aanbevelingen mee. Het is vooral belangrijk dat gesprekken over problemen op een andere manier worden gevoerd, vinden de raadsleden.

Oplossingen versus kiezers

Als voorbeeld keek de Rli naar de stikstofcrisis. 'Al heel lang weten we dat hier iets mee moet gebeuren. Maar als puntje bij paaltje komt, weten we het niet op te lossen,' zegt Van Dijk. Daarom moet het meer over de waarden gaan die achter een probleem verscholen zitten, vindt de raad. Zo zetten boeren zich in voor het behoud van hun bedrijf en bestaanszekerheid, terwijl natuurorganisaties zich inspannen voor een gezondere natuur. De overheid moet zich houden aan vastgelegde natuurdoelen, maar politici proberen kiezers aan zich te binden door stikstofmaatregelen wel of niet te nemen.

Ingewikkeld

'Die gesprekken over waarden kunnen heel ingewikkeld zijn,' zegt Van Dijk. 'En niet iedereen hoeft laaiend enthousiast in te stemmen met de plannen die eruit ontstaan. Maar hierdoor krijgt de burger wel in de gaten wat de grondslag is achter bepaalde besluiten die de politiek neemt.' De overheid moet hierbij zoveel mogelijk burgers betrekken en bijvoorbeeld ook vaker een burgerberaad organiseren, vindt de Rli.

Op basis van de gesprekken met burgers moet de overheid de regie pakken en een concrete koers bepalen, zeggen de raadsleden. De uitvoering daarvan is ook aan burgers en bedrijven. Daarvoor moet sommige regelgeving eenvoudiger worden, bijvoorbeeld voor energiecoöperaties, adviseert de Rli. 'De overheid kan zeggen dat een doel moet worden bereikt. Zolang de gemeenschappen dan maar in staat worden gesteld om dit te gaan doen.' 

Leren van het verleden

Door de jaren heen is het samenspel tussen overheid, bedrijfsleven en gemeenschappen en de manier waarop ieders institutionele logica een rol speelde vaak veranderd. In het verleden zijn op die manier meer dan eens doorbraken gevonden bij complexe vraagstukken. aldus de raad. 'Ook nu zien wij ontwikkelingen bij overheid, gemeenschappen en bedrijfsleven, die hoopvol stemmen omdat ze kunnen bijdragen aan het doorbreken van impasses bij leefomgevingsvraagstukken.' 

Bron: Raad voor de leefomgeving en infrastructuur
Bron: Raad voor de leefomgeving en infrastructuur

Een quick fix voor de huidige complexe leefomgevingsproblemen bestaat volgens het advies niet, omdat de verhoudingen tussen overheid, gemeenschappen en bedrijfsleven gedurende vele decennia zijn scheefgegroeid. 'De zoektocht naar mogelijkheden voor een hernieuwd samenspel tussen overheid, bedrijfsleven en gemeenschappen en het herwinnen van vertrouwen in elkaar biedt een mogelijk perspectief om stappen vooruit te zetten in vastgelopen dossiers. De vijf aanbevelingen die wij hebben gepresenteerd zijn bedoeld als hulpmiddel bij deze zoektocht.'