In Zaanstad hadden zich tot gistermiddag 96 vluchtelingen uit Oekraïne gemeld en in de rest van de regio nog eens tien. Dat zijn er inmiddels al meer. Vijf Zaanse hotels hebben in totaal tijdelijk 40 kamers voor hen apart gezet en er is een noodopvang ingericht in de sporthal in Wormer, met een capaciteit van maximaal 400 bedden. Binnen twee weken moeten er per veiligheidsregio minstens 1000 plekken zijn.
De veiligheidsregio inventariseert de mogelijke plekken in de Zaanstreek en Waterland, inclusief locaties die een langere voorbereidingstijd vergen. Er wordt gewerkt aan een taakverdeling tussen de veiligheidsregio en de gemeenten, waarbij ook wordt bekeken hoe te zorgen voor de registratie van vluchtelingen, voor centrale communicatie en voor informatiepunten in de regio over de beschikbare voorzieningen. Met betrekking tot de registratie wordt ingezet om via de Basis Registratie Personen te komen tot een zo snel mogelijke en eenduidige registratie van Oekraïners in Nederland.
Veel onduidelijkheid
Er is nog veel niet duidelijk over de financiële vergoeding van gemaakte kosten en welke ondersteuning geboden kan worden op het gebied van zaken als gezondheid, verzekeringen en onderwijs. Met ingang van vandaag is een landelijke crisisstructuur in werking getreden, die wordt gecoördineerd vanuit de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijdingen Veiligheid. De Oekraïense vluchtelingen hebben een andere status dan asielzoekers: in principe mogen Oekraïners met een biometrisch paspoort 90 dagen visumvrij in Nederland verblijven. Oekraïense vluchtelingen zijn niet verplicht om asiel aan te vragen, maar mogen dat wel.
Europese richtlijn
Inmiddels heeft de Europese Unie een voorstel gedaan om de Tijdelijke beschermingsrichtlijn te activeren. Deze richtlijn gaat over een uitzonderlijke procedure om tijdelijke bescherming te bieden aan ontheemden die vluchten voor oorlog en geweld. Vluchtelingen uit Oekraïne mogen hierdoor met onmiddellijke ingang werken of opleidingen volgen in de EU-landen waar ze naar zijn uitgeweken. Ze hebben recht op onderkomen, op sociale bijstand, financiële ondersteuning en medische zorg. Kinderen mogen in het opvangland naar school. Hoe dit vormgegeven gaat worden door het Rijk is nog niet bekend en wordt momenteel uitgewerkt.
Ook niet-Oekraïense onderdanen en staatlozen die legaal in Oekraïne verbleven en niet naar hun land of regio van herkomst kunnen terugkeren, zoals asielzoekers of personen die internationale bescherming genieten moeten, evenals hun familieleden, bescherming krijgen in de EU.
Praktische vragen
In de tussentijd wordt door de gemeente uitgewerkt hoe het beste uitvoering gegeven kan worden aan het formele aanbod waar de Oekraïense vluchtelingen aanspraak op kunnen maken, zoals medische zorg, onderwijs, financiële regelingen en tolken. Voor de eerste tijd is met de Sociale Wijkteams en het Leger des Heils afgesproken dat zij dagelijks één professional per hotel leveren die de zorgcoördinatie op zich neemt. Zij zijn aanspreekbaar voor de Oekraïners en kunnen helpen bij een ‘zachte landing’. Medische zorg aan vluchtelingen uit Oekraïne wordt volledig vergoed via de Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg voor onverzekerden van het Centraal Administratie Kantoor.
Kinderen
De kinderen die meekomen uit Oekraïne hebben al op korte termijn recht op onderwijs en kinderopvang. Dat is belangrijk voor zowel hun taal- als brede ontwikkeling en voor structuur en stabiliteit. Scholenkoepel Zaan Primair heeft het initiatief genomen om samen met de andere schoolbesturen en de kinderopvang voorbereidingen te treffen om op korte termijn veel anderstalige kinderen op te vangen. Dit zal om onder andere uitbreiding van de kernschool vragen en extra onderwijshuisvesting en ruimte voor kinderopvang.
Burgerinitiatieven
Vanuit de Zaanse samenleving komen al veel mooie initiatieven op gang en wordt al veel hulp aangeboden. Zo is de Oekraïense gemeenschap in Zaanstad gemobiliseerd, net als vele andere vrijwilligers. Ook heeft Albert Heijn aangeboden om te voorzien in de levensbehoeften van de Oekraïense vluchtelingen. Er wordt nog gezocht naar een goede manier om dit te coördineren. De Oekraïense vluchtelingen zijn vooral vrouwen met kinderen en enkele ouderen. Afgelopen weekend heeft Zaanstad in samenwerking met Zaankanters voor Elkaar in winkelcentrum De Rozenhof een ruimte ingericht als verzamelpunt voor spullen die de vluchtelingen hier nodig hebben. Deze wordt gerund door vrijwilligers en is gisteren geopend.
Andere vluchtelingen
Als gevolg van de oorlog in het oosten van Europa zijn er ook zorgen over mogelijke cyberaanvallen in Nederland, de impact op de energievoorziening en mogelijke maatschappelijke onrust. Ook hiervoor is aandacht binnen de veiligheidsregio en de gemeente. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers heeft Zaanstad gevraagd om samen te verkennen wat de mogelijkheden zijn voor een verlenging en de uitbreiding van de noodopvang in de Achtersluispolder. Dit zou een verlichting betekenen voor de totale vluchtelingenopvang.
