De Oud-Katholieke Kerk zette onlangs de historische schuurkerk aan de rand van het centrum van Zaandam te koop bij makelaar Reliplan. De verkoop gaat bij openbare inschrijving en op 20 december is de eerste kijkdag.
Het houten gebouw aan het Papenpad 13 is in 1695 gebouwd en in 1927 grondig onder handen genomen. De Heilige Maria Magdalena is sinds 1969 een rijksmonument, net als het altaar, de kandelaars en de preekstoel. Het meubilair is barok.
Oud-Katholieke kerk zet unieke schuurkerk in Zaandam te koop #NDnl
– ND-site: https://t.co/UcjemZCnp0
– Blendle: https://t.co/bWjGYioKO5 pic.twitter.com/hMt5Sa926P— Hendro Munsterman (@HendroM) November 14, 2017
Na de Reformatie in 1574 mochten de katholieken niet langer van hun vertrouwde gebedshuis – nu de Oostzijderkerk – gebruikmaken. Die werd net als alle andere katholieke kerken aan de staatskerk van de hervormden of de toenmalige gereformeerden gegeven. Het was niet de gehoopte doodsteek voor het door de meerderheid van de bevolking zo verfoeide geloof: in Krommenie kwamen de katholieken al in 1612 bijeen in een boerderij en in 1630 kwam een priester uit Purmerend naar Zaandam om op het Kalf op een afgelegen plek diensten te houden.
Jacob Dirkxpad wordt Papenpad
Pas in 1652 kwam er toestemming om samen te komen in een schuur, bij molen De Ruyter aan de Westzijde bij het Ruiterveer. En in 1695 kregen de katholieken dan eindelijk de ruimte om een eigen kerk te bouwen, overigens wel een die van buiten niet als zodanig herkenbaar mocht zijn. Het gebouw verrees aan het Jacob Dirkxpad, dat na de voltooiing in de volksmond al snel het Papenpad ging heten.
Omdat het gebouw ‘met vergunning’ is neergezet, mag het dus eigenlijk niet als een schuilkerk worden aangeduid, hoewel die benaming er met enige regelmaat voor gebruikt wordt.
In 1725 is het gebouw, na interne kerkelijke strubbelingen, door de Schout en Schepenen toegewezen aan de Roomsch-Katholieke Kerk der Oud-Bisschoppelijke Cleresie, later in de wandeling de oud-katholieken geheten. Het duurde echter tot 1798 voordat de vrijheid van godsdienst gewaarborgd werd.
Op 4 december 1731 pleegde de Rooms-Katholieke pastoor M. Willebrinck een overval en nam de kerk in bezit – hier de achtergevel van de schuilkerk aan het Papenpad te Zaandam in 1965 pic.twitter.com/eIzPULKYKd
— Gemeentearchief (@ArchiefZaanstad) December 4, 2017
In 1927 van sloop gered
De schuurkerk aan het Papenpad is sinds de bouw vrijwel ongewijzigd behouden gebleven. De pastorie is in 1927 sterk gewijzigd en bijna was de kerk in dat jaar gesloopt wegens bouwvalligheid, want er lag al een plan klaar voor een nieuw pand. Door toedoen van Monumentenzorg en enkele liefdadigheidsinstellingen is het gebouw gered.
In 1806 had men de galerijen verwijderd en drie jaar later werd het orgel overgebracht van de gesloten Amsterdamse schuilkerk De Paauw. In 2010 is dit orgel in zijn oorspronkelijke toestand teruggebracht.
Afstoten onafwendbaar
Het aantal oudkatholieken in Zaandam en omgeving is nu geslonken tot een dusdanig kleine groep dat het niet langer mogelijk is om het kerkgebouw open te houden. Het doek leek overigens in 1978 al gevallen te zijn na het samengaan van de parochies Maria Magdalena in Zaandam en de Heilige Nikolaus in Krommenie, maar in 2011 ging de parochie in Zaandam toch weer gebruikmaken van de Maria Magdalena kerk. Zes jaar later is afstoten dus toch onafwendbaar gebleken.
