Het college was al bezig met een onderzoek naar transacties met Joods vastgoed tijdens de Tweede Wereldoorlog voordat D66-raadslid Jan de Vries daar om vroeg. De gemeentearchivaris verwacht die taak deze of volgende maand te kunnen afronden. Op grond van zijn bevindingen worden dan eventuele vervolgstappen geformuleerd.
Is het college bereid om uit te zoeken of er ook hier nog onrecht te herstellen is vanwege onroerend goed dat tijdens de Tweede Wereldoorlog onrechtmatig is verhandeld of geëxploiteerd na de onteigening van joodse burgers, wilde De Vries weten naar aanleiding van dataonderzoek van het journalistieke platform Pointer. Nu blijkt dat ook Zaanstad daarvoor benaderd was, voor een gezamenlijk onderzoek met het tv-programma Follow the money. De kern is dat in de oorlog door het hele land zogenoemde roofgoederen ‘vaak met medeweten van de gemeente en door tussenkomst en medewerking van het notariaat’ in andere handen zijn overgegaan.
Verkoopboeken
In Amsterdam, Den Haag en Rotterdam is deze kwestie inmiddels onderzocht op basis van Verkaufsbücher (verkoopboeken) die het Nationaal Archief onlangs heeft gedigitaliseerd. Ook in de voormalige zelfstandige gemeenten Zaandam en Zaandijk doken vier transacties voor zeven panden op die nader dienden te worden bekeken om te kunnen beoordelen of de Joodse eigenaren voldoende gecompenseerd zijn voor hun verloren vastgoed.
Minnelijke regelingen
Met de eigenaren in Zaandam zijn minnelijke regelingen getroffen in het kader van rechtsherstel die destijds door Provinciale Staten als adequaat zijn beoordeeld en goedgekeurd. De vraag nu of daar in de huidige tijd nog hetzelfde over wordt gedacht. Rechtsherstel voor de eigenaar van het pand in Zaandijk was niet meer aan de orde nadat die het in 1946 aan de gemeente schonk. De besluiten tot aankoop werden genomen door de colleges en aannemelijk is dat ambtenaren hebben meegewerkt om deze besluiten uit te voeren en om de panden te beheren, schrijft het college in de antwoorden op de vragen van De Vries.
Of er in de gemeenten die nu Zaanstad vormen gemeentelijke heffingen zijn geweest of rekeningen zijn gepresenteerd die achteraf als onbillijk of onrechtmatig kunnen worden beschouwd is niet met zekerheid te zeggen: in de archieven is geen informatie op het daarvoor benodigde detailniveau bewaard gebleven.
