Rechter in kort geding: weg uit ‘Opstandelingen’ niet openbaar

Foto: Google Street View

De hekken rond het terrein van de North Sea Venue zijn openieuw onderwerp van politieke vragen. Naar aanleiding van de uitzending van de aflevering over het gedoe over de afsluitingen in de Zaandamse Balkenhaven van het van BNN/Vara-programma Opstandelingen op 9 juli is Democratisch Zaanstad (weer) in de pen geklommen. Maar twee dagen eerder was opnieuw vonnis gewezen in deze slepende kwestie, en niet ten gunste van de boze bewoners van Hemkade 51. 

‘In de uitzending wordt melding gemaakt van hekwerken die door de gemeente op de openbare weg van het Zaanderhorn zijn geplaatst, nadat een deel van het Zaanderhorn op 3 september 2019 ontruimd is. Daarmee heeft de gemeente de openbare weg aan de openbaarheid onttrokken. In 2018 antwoordde uw college op onze schriftelijke vraag of het uw college bekend was dat North Sea Venue de openbare weg had afgesloten met een schutting, ontkennend. Dat terwijl uw college op dat moment geweten moet hebben dat uw college de openbaarheid van de weg reeds onttrokken had, door het plaatsen van de hekwerken na voornoemde ontruiming,’ schrijft fractievoorzitter Juliëtte Rot.

Kort geding

Afgelopen week werd de gemeente Zaanstad door de kortgedingrechter in Haarlem opnieuw in het gelijk gesteld over het hek. Elvira Guilazova en haar ouders die op het adres Hemkade 51 wonen en werken in een geneeskundige praktijk sleepten de gemeente en uitbater Ivar Moens van de North Sea Venue weer eens voor de rechter vanwege het omstreden hek. Het huis op nummer 51 is alleen te bereiken via het evenemententerrein – en door de elektronische poort in het omstreden hek. Voor de bewoners en bezoekers van 51 is een erfdienstbaarheid gevestigd op het terrein van de NDV. Een duik in de geschiedenis.

 

 

De Hemkade (percelen 8481 en 9587) werd tot 2005 officieus aangeduid als Zaanderhorn, waarover toentertijd de medewerkers van de fabriekspanden van Bruynzeel en Evenblij en de leden van de volkstuinvereniging de openbare Pieter Ghijsenlaan konden bereiken. Deze situatie heeft voortgeduurd tot de aanleg van een nieuwe ontsluiting, de Symon Spiersweg, aan het begin van de jaren 90.

Sinds 1947

Sinds 1947 is het bedrijventerrein op de Hemkade afgesloten met een hek met een poort dat de percelen 8481 en 8482 scheidt. Sinds mei 2019 heeft de gemeente een gedeelte van het westelijke gedeelte van perceel 8482 – grenzend aan 8481 – verhuurd aan de NSV, die daar parkeergelegenheid van heeft gemaakt. Daar omheen heeft de gemeente een tweede hek met een toegangspoort geplaatst. Het oostelijke deel van perceel 8482 is sinds 1962 een woonwagenlocatie.

Bruynzeel

In 1987 kreeg Bruynzeel na de beëindiging van haar activiteiten in de fabriek aan de Hemkade van het Rijk recht van erfpacht op de percelen 8468 en 8467. Het van de gemeente verkregen recht van erfpacht op de percelen 8480 en 8481 werd verkocht aan Pelvar. Voor de percelen 8467 en 8468 geldt dat Zilpa BV de bloot eigenaar is en Pelvar de erfpachter. Wat betreft percelen 8480 en 8481 geldt dat de gemeente bloot eigenaar is en eveneens Pelvar de erfpachter. NSV huurt sedert 1993 de opstallen op de kavel 8468 van Zilpa om een evenementenlocatie te exploiteren. De kavels 8467, 8480 en 8481 worden ook door NSV gehuurd en worden geëxploiteerd als parkeerterrein, dan wel gebruikt voor buitenevenementen.

Erfdienstbaarheid

De bewoners van nummer 51 hebben al meerdere keren juridische procedures aanhangig gemaakt tegen verschillende partijen om te bewerkstelligen dat hun huis ‘vrij en onbelemmerd’ toegankelijk is vanaf de openbare weg, in die zin dat de barrières in de vorm van poort(en) en hek(ken) worden verwijderd. Alle keren vingen ze bot. De voorzieningenrechter overwoog op 28 november vorig jaar onder meer dat de eigenaar van een erf bevoegd is om dit af te sluiten, ook als dat erf belast is met een erfdienstbaarheid van weg. ‘Maakt hij van die bevoegdheid gebruik, dan dient hij ervoor te zorgen dat de eigenaar van het heersend erf onbelemmerde toegang behoudt tot het dienend erf teneinde de erfdienstbaarheid uit te oefenen,’ in juridisch jargon.

Permanent toegang

In de regel zal dit betekenen dat in dit geval de bewoners van 51 de mogelijkheid moeten hebben om op elk moment en zonder telkens afhankelijk te zijn van de directe medewerking van de eigenaar van het belendende erf toegang te hebben. Is er sprake van een afgesloten hek dan brengt dit met zich mee dat de eigenaar of huurder van het dienend erf (Moens) aan de eigenaar van het heersend erf (de bewoners van 51) ‘permanent een sleutel ter beschikking stelt waarmee het hek kan worden geopend.  In plaats van een sleutel wordt aan de Hemkade een geregistreerde mobiele telefoon gebruikt. ‘De poort is daarmee vanaf elke gewenste locatie te openen, door in te bellen op een telefoonnummer. Zodra dit nummer wordt gebeld, gaat de poort open,’ overwoog de rechter in 2019. Dat geeft zelfs uitgebreidere mogelijkheden dan een ouderwetse sleutel.

Noodpoort

Dat Moens zou weigeren om bepaalde telefoonnummers te registreren achtte te rechter niet bewezen. En: er is ook een noodpoort waarvan de bewoners van 51 de sleutel hebben. De laatsten stelden dat deze poort geen alternatieve optie is, omdat hij alleen bruikbaar is door een gammele brug over te steken. Van dat laatste werd echter geen bewijs overlegd. ‘De voorzieningenrechter dient er, bij die stand van zaken, vanuit te gaan dat de brug voldoende draagkracht biedt en dus ook dat de noodpoort een reële alternatieve optie is.’

Openbare weg

Wat betreft de onrechtmatige versperring van de openbare weg overwoog de rechter dat de Wegenwet betrekking heeft ‘op verkeersbanen die een functie vervullen ten behoeve van het afwikkelen van het openbare verkeer en die derhalve naar hun aard of functie een grote, onbepaalde publieksgroep dienen’. ‘Van een openbare weg is pas sprake indien de betrokken strook grond een algemene verkeersfunctie vervult. Dat de Wegenwet ingevolge artikel 1, lid 2, aanhef en onder I, ook van toepassing kan zijn ingeval van beperkt gebruik, laat onverlet dat het moet gaan om een verkeersbaan. En daarvan is volgens Moens en de gemeente in dit geval geen sprake.

Geen openbare weg

De bewuste weg niet is niet aangelegd door de gemeente en wordt ook niet door haar onderhouden. De toegangsweg en het parkeerterrein zijn aangelegd door Zilpa. Het laatste gedeelte van de al bestaande weg is na aandringen van de bwoners van 51 door de gemeente geasfalteerd, maar het is geen gemeentelijke weg. De weg is niet jarenlang voor eenieder toegankelijk geweest. Het pad dient als ontsluiting van de woning van 51 en de tuinen van de tuinders, maar ‘geeft geen toegang tot enige andere bestemming’. Er kan dus geen grote, onbepaalde publieksgroep gebruikmaken van het pad.

Meer een uitweg

Volgens de rechter hadden de bewoners van 51 onvoldoende onderbouwd dat wél sprake is van een openbare weg: ‘In het bijzonder is niet weersproken dat voorheen al een met een sleutel te bedienen poort aanwezig was, dat de Hemkade doodlopend is en dat alleen de woningen van 51 en zijn buren – op het terrein van NSV – via deze weg kunnen worden bereikt. De weg vervult dan ook geen openbare verkeersfunctie en onderscheidt zich aldus niet wezenlijk van een uitweg.’ De voorzieningenrechter komt op grond van dit alles tot de conclusie dat van het onrechtmatig versperren van een openbare weg geen sprake is.

Eisen

Een kort geding verder was de eis dat onverwijld zou worden overgegaan tot het verwijderen van alle op de Zaanderhorn (percelen 8482, 8481, 8480 en 9587) geplaatste of aanwezige versperringen, ‘waaronder hekken, poorten en andere objecten, zodanig dat de Zaanderhorn volledig vrije en onbelemmerde toegang verschaft van en naar de Symon Spiersweg (perceel 12801) en Pieter Ghijsenlaan (perceel 12135), zulks op straffe van verbeurte van een dwangsom van 2500 per dag of dagdeel per gedaagde dat niet wordt voldaan aan de veroordeling met een maximum van 250.000 euro per gedaagde.’ Naast Zaanstad en Moens gaat het dan ook om de Stichting Directiepensioenfonds Pelvar. Verder zouden Zaanstad en Moens alle verkeer over de weg Zaanderhorn (percelen Zaandam 8482, 8481, 8480 en 9587) moeten dulden, met dezelfde stok achter de deur.  

Kanttekening

Volgens de bewoners van 51 kreeg de Zaanderhorn (perceel 8482) bij een besluit van de gemeenteraad van Zaandam in februari 1949 de bestemming openbare weg en blijkt uit een notariële akte van 9 september 1987 dat de percelen 8480 en 8481 plaatselijk bekend zijn als Zaanderhorn. Ergo: de weg Zaanderhorn is een openbare weg. De rechter ging er niet in mee. ‘Onbelemmerde toegang tot een woning is een zodanig essentieel onderdeel van de persoonlijke vrijheid dat er voldoende spoedeisend belang is dat deze stelling op juistheid wordt onderzocht,’ noteerde hij in zijn vonnis. Maar ook dat ‘de specifieke feiten van het onderhavige geval’ noodzaken tot een kanttekening.

Nooit vrije toegang gehad

De bewoners hebben vanaf het moment dat zij de voormalige modelwoning van Bruynzeel betrokken nooit de door hen gewenste vrije toegang gehad. ‘Alleen al om die reden is niet aannemelijk dat de feitelijke belemmeringen aan de vrije toegang, ook subjectief beleefd, nu zodanig zijn dat een bodemprocedure niet kan worden afgewacht. Het voorgaande leidt ertoe dat het spoedeisend belang niet meer dan veronderstellenderwijs kan worden aangenomen,’ luidde daarom het oordeel.

Strijd met goede procesorde

Doordrammen na een eerdere juridische nederlaag klinkt in een vonnis als: ‘In geval in een opvolgend kort geding zonder goede reden wordt gepoogd een reeds eerder ingestelde vordering opnieuw geldend te maken kan sprake zijn van strijd met de goede procesorde. Daarvan is geen sprake indien de eiser vrij aan die vordering feiten en omstandigheden ten grondslag legt die in het eerdere kort geding niet in aanmerking konden worden genomen, doordat zij zich eerst na de behandeling van dat geding hebben voorgedaan. In het onderhavige kort geding is met betrekking tot het hek met automatische poort op perceel 8481 niet gebleken van enige nieuwe feiten.’ 

Google Maps geen rechtskracht

Een aanduiding van de betrokken grond als Zaanderhorn in een notariële akte, in een gemeentelijke notitie of enig ander gemeentelijk stuk zonder formele status leidt op zichzelf niet tot het ontstaan van een openbare weg, noch het feit dat Google Maps daar melding van maakt. ‘Voor zover de voorzieningenrechter bekend is Google niet met enig openbaar gezag tot het aanwijzen van gronden tot openbare weg in Nederland bekleed,’ zo maakt de rechter gehakt van dat laatste argument. Uit niets is gebleken is dat de percelen 8481, 8480 en 9587 feitelijk ooit met 8482 een doorgaande weg zijn geweest.

Woonwagenkamp

Volgens de bewoners van 51 is de weg die over een gedeelte van het perceel 8482 loopt (eveneens) openbaar, waarop de gemeente counterde dat die weg sinds het begin van de jaren 90 van de vorige eeuw niet is gebruikt als (openbare) weg en dat er bij een feitelijke openstelling van deze weg gevaarlijke situaties zouden kunnen ontstaan. Het belang van de bewoners van 51 bij het openbaar zijn van perceel 8482 weegt volgens Zaanstad in dit geval minder zwaar dan het belang van de gemeente bij het voorkomen van gevaarlijke verkeerssituaties en van (on)rust op het woonwagenkamp.

Proceskosten

De voorzieningenrechter weigerde de bewoners op te zadelen met de betaling van de volledige proceskosten van 6000 euro zoals door North Sea Venue gevraagd was en betrok daarbij mede het feit dat de bewoners van 51 ‘woonachtig zijn in een gebied met een moeizame en problematische ruimtelijke ordening’. De voorzieningenrechter hanteerde daarom het gebruikelijke liquidatietarief maar wilde met het oog op de toekomst – dit was het derde kort geding – nog wel de waarschuwing kwijt ‘dat het in dit geval kantje boord was’. 

Vragen DZ

De schriftelijke vragen die Democratisch Zaanstad aan het college heeft gesteld zijn met het vonnis van 7 juli dus deels beantwoord. De gemeente houdt terecht vol dat er geen sprake is van een openbare weg en heeft daarom de gemeenteraad daarom ook nooit een voorstel hoeven voorleggen om de Zaanderhorn aan de openbaarheid. ‘In voornoemde uitzending meldt een bewoner van de Hemkade dat belanghebbenden verzocht is om hun bezwaren tegen één en ander in te trekken op verzoek van de burgemeester om het proces dat moest leiden tot ‘scenario’s voor de Hemkade’ niet te verstoren. De burgemeester zegt in reactie op de interviewster dat dit een fout betreft die gemaakt is door ambtenarem,’ schrijft Rot ook.

‘Sinds wanneer is het geoorloofd om als bestuurder afstand te nemen van handelingen die ambtenaren namens uw college doen zonder daar zelf (bestuurs)verantwoordelijkheid voor te nemen?’ wil zij weten. En komt het vaker voor dat belanghebbenden gevraagd wordt af te zien van hun juridische rechten? Zo ja, hoe vaak dan en in welke dossiers?  

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

Aanmelden nieuwsbrief
Cookieinstellingen