Zaanstad kent een aantal bloeiende gemeenschappen op social media, waar lief en leed, nieuws en gein en prachtige foto’s gedeeld worden. Sfeervolle of illustratieve beelden van nu en vooral ook fascinerende plaatjes van een tijd die ver achter ons ligt. En daarbij valt iets op.
Als import Zaankanter (maar hé, in 1992 wel bij de uitvaart van Fré Meis geweest!) valt me op dat zelfs op behoorlijk oude foto’s pandjes al schots en scheef lijken te staan. Nu weet ik best dat arbeiderswoningen nooit hebben uitgeblonken in kwaliteit: wanneer ik als kind de woonkamer van mijn opa en oma in Nieuweschans binnenstapte en weer probeerde te wennen aan de stank van strokarton die opsteeg uit de manchester broeken in de belendende slaapkamer, dan rinkelden de glazen in het wandmeubel. En dat huis stond op stevige klei, niet op veengrond.
Meer aan de hand
Maar toch intrigeren die oude, Zaanse foto’s mij. En begon ik me af te vragen wanneer de inwoners zich ervan bewust begonnen te worden dat er meer aan de hand was dan een combinatie van half- of eensteensmuren en timmerwerk met een ratjetoe aan planken. Dat laatste heb ik gezien in mijn eigen huis: de binnenwanden bleken te bestaan uit houten delen die ooit vermoedelijk onderdeel waren geweest van verpakkingskratten van allerlei waren. De teksten stonden er deels nog op! En recht waren ze ook allerminst, met enorme kieren tussen de aftimmering en de houten buitengevels.
Ik roep graag de hulp van al die ‘echte’ Zaankanters in om eens op een rijtje te zetten hoe en wanneer in een bepaalde straat, wijk of dorp duidelijk werd dat hier sprake was van een probleem dat niet met het bijschaven van een deur of het vullen van een paar kieren op te lossen was. Dat het ging om het fundament onder de bebouwing. Van de huizen, maar ook van andere panden die lang het straatbeeld hadden bepaald.
Rijkelijk laat
Dat besef moet rijkelijk laat gekomen zijn, aangezien er tot 1970 nog met houten heilpalen werd gebouwd. Voor het einde van de Tweede Wereldoorlog korte houten palen, daarna houten palen met betonopzetters. En dan zijn er nog huizen zonder fundering, al komen die in de Zaanstreek niet veel voor. Werd zo rond 1970 pas duidelijk dat bacteriën de tot dan toe gebruikelijke grenenhouten palen verwoestten of was dat al wel eerder duidelijk, maar werd er (te) traag ingegrepen?
Ambtelijke stukken kunnen antwoord geven op een deel van mijn vragen, maar ik ben benieuwd naar de herinneringen van Zaankanters die er middenin zaten, die in verzakkende panden woonden, die erover hoorden in hun omgeving. Uiteraard zijn die herinneringen niet altijd even accuraat – en dat hoeft ook niet: ik ben niet van plan wetenschappelijk onderzoek te doen. Ik ben op zoek naar een tijdsbeeld.
Toen niet zo heel gewoon
We weten inmiddels allemaal van de funderingsproblematiek; het is een gegeven wanneer je in Zaanstad woont of wilt gaan wonen. Maar dat is niet altijd zo geweest. Waar ik naar op zoek ben zijn herinneringen (en als het kan ook oude foto’s) aan de tijd dat het begon door te dringen dat de grond letterlijk onder de Zaanse voeten wegzakte. Ik zou er graag een serie verhalen over schrijven.
Mocht u mee willen werken, tik dan alstublieft uw bijdrage onder dit bericht. Ik probeer er dan (niet onmiddellijk, maar wanneer ik een samenhang zie ontstaan) een verhaal of een serie over te schrijven. En u mag ook reageren als u het een idioot plan vindt. Ik kom er in elk geval op terug.
