Wat een bezoek aan Zaanstad niet al teweeg kan brengen. Via een tweet stuurde Architecten van Mourik vandaag een spontaan plan voor onze gemeente de wereld in: een excursie georganiseerd door de stichting Eurostevo leverde voor de in Den Haag werkzame deelnemers ervaringen op die uiteen liepen ‘van prachtig tot shocking’. Ze verwerkten die in het stuk ‘Scheepskamelen langs de Zaan’.
‘Scheepskamelen zijn drijvers die vroeger aan een schip werden verbonden in ondiepe wateren, zo leerden wij. Volgens Van Mourik heeft Zaanstad behoefte aan verbinding tussen de stad en de dorpen. ‘Zoekende naar een centraal thema kwamen wij al snel terecht bij het stimuleren van ontmoeten, verbinden en communiceren, ofwel hoe kan een verzameling van woonkernen en buurtschappen groeien in de richting van één samenhangende community. Analoog aan de historische scheepskamelen hebben wij gezocht naar een toevoeging die komt bovendrijven ten opzichte van haar omgeving en daarmee herkenbaar wordt als openbaar programma. Een programma dat tot de verbeelding spreekt met een frisse blik op de toekomst,’ aldus die visie. Want Zaanstad is nog geen samenhangende stad.
Zaanse architectuur
Een principiële vraag is of de architectuur van Sjoerd Soeters moet worden doorgezet, bijvoorbeeld in de nieuwe Peperstraat. ‘Kan dezelfde strategie gevolgd worden of wordt het tijd voor een nieuwe strategie. Analoog aan de humor kan de herhaling dodelijk saai worden of komt de clou niet verder dan een misplaatste grap,’ zo redeneren de Haagse architecten. ‘Hoe ongelofelijk goed men ook haar best zal doen, de ingreep in het centrum zal nooit verder reiken dan een kopie of een poging daartoe’ van de authentieke huizen, molens en andere panden op de Zaanse Schans. ‘De teleurstelling zal op termijn dan ook de boventoon voeren. Er is immers geen sprake van een verrassing of vernieuwing die een doorkijk laat zien naar de huidige en toekomstige tijd. Er is geen nieuwe identiteit gecreëerd maar gebruikgemaakt van een image.’ Momenteel bezoekt maar een fractie van de bezoekers aan de Zaanse Schans ook het centrum van Zaanstad. De vraag is dan hoe de hele gemeente kan meeliften op het succes van die attractie.
Uit nieuwsgierigheid en passie voor ons vak doen wij regelmatig onderzoek op eigen initiatief. Een voorbeeld hiervan is 'Scheepskamelen langs de Zaan', een toekomststrategie voor Zaanstad.
Het complete onderzoek is terug te vinden op onze website: https://t.co/3ONDv9xnMI pic.twitter.com/4CCZcd3BrY
— architecten van Mourik (@arch_vanMourik) January 14, 2020
Het antwoord van Van Mourik is: creëer langs de Zaan een verzameling aan ingrepen die als samenhangend geheel herkenbaar is. ‘Analoog aan de historische Scheepskamelen worden initiatieven ontwikkeld die zichtbaar komen ‘bovendrijven’ ten opzichte van de omgeving. Dat betekent dus per definitie afwijkend van het bestaande historische imago. Zoals voorheen de grote industrieën en pakhuizen herkenbaar werden tussen de kleine arbeidershuisjes met een eigen structuur, maat en schaal als een nieuwe entiteit, zo zou ook de nieuwe entiteit van ‘Scheepskamelen’ herkenbaar moeten worden. Een nieuwe verzameling van ingrepen langs de Zaan, bereikbaar vanuit het achterland via de historische haakse lijnen, maar ook en vooral vanuit de Zaan; de gemeenschappelijke drager en identiteit van de stad en regio.’ Dergelijke ingrepen moeten ervoor zorgen dat ‘de afzonderlijke kernen met elkaar in competitie gaan om vooral het mooiste, meest betekenisvolle, avontuurlijke en tot de verbeelding sprekende element toe te voegen’. De schrijvers van de visie denken daarbij aan ‘een sober pallet aan materialen,’ voortkomende uit de noodzaak van architectuur met een maximaal duurzaam karakter.
Ode aan de treurnis van Zaandam: "Liefdesverklaring aan mooie lelijkheid" https://t.co/Qi9TvzZ5YI pic.twitter.com/09EUyKlAGR
— NH Nieuws (@NHNieuws) January 14, 2020
