De rechter-commissaris besloot onlangs dat de krakers van de voormalige school in de Tulpstraat in Wormerveer daar niet mochten blijven. Kraken levert altijd veel onrust op bij omwonenden, soms ten onrechte en soms met gegronde redenen, zoals na verloop van tijd zal blijken. In Wormerveer was geen sprake van overlast. Wat overweegt een rechter om tot een uitspraak te komen?
De gemeente deed op 6 oktober aangifte tegen de illegale bewoners van haar pand, die op 2 november 2022 door de rechter-commissaris werden gehoord. Omdat twee van hen de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheersen was daar ook een beëdigde tolk Pools bij. Ze werden door de officier van justitie op de hoogte gebracht van de hoorzitting over de gevorderde ontruiming door de aankondiging op de deur van het gekraakte pand te hangen.
Proportionaliteitsbeginsel
Volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens moet de rechter-commissaris in het geval van kraken toetsen of het voorop stellen van het belang van de openbare orde, het beëindigen van strafbare feiten en de rechten van derden boven het huisrecht van de kraker(s) in een concrete situatie proportioneel is. ‘Deze afweging kan alleen worden gemaakt als de bewoners uitzonderlijke omstandigheden aannemelijk maken, die maken dat het huisrecht in het concrete geval voorrang moet krijgen boven het belang bij de ontruide Tulpstraatmingsvordering,’ aldus de uitspraak. Uitgangspunt daarbij is dat een eigenaar het recht heeft over zijn pand te beschikken zoals hij dat wil.
Zwaarwegend belang
De Wormerveerse krakers en hun raadsvrouw voerden aan wel degelijk een zwaarwegend belang te hebben bij hun verblijf in de school, omdat ze na ontruiming op straat komen te staan. Door een gebrek aan voldoende betaalbare woonruimte en lange wachtlijsten voor sociale huurwoningen is het vinden van een woning in deze tijd bijzonder moeilijk. Eén van de krakers wist bovendien onderbouwd naar voren te brengen dat hij gezien persoonlijke problematiek baat heeft bij het wonen in een hem ondersteunende groep.
Gas, water en licht
De krakers hadden al een contract afgesloten voor nutsvoorzieningen en zij namen ook de kosten daarvan voor hun rekening. Het pand bood al snel niet alleen meer onderdak aan acht personen, maar herbergde ook een weggeefwinkel, een creahoek waar workshops werden gehouden en een sportschool met acrobatiek. Toekomstplannen voorzagen in activiteiten voor de buurt, zoals workshops massage, spelmiddagen en filmavonden. Ook gebruikten enkele bewoners het pand als kantoor of thuiswerkplek.
Waardering
Verschillende buurtbewoners en toekomstige bewoners van het in en bij de school geplande Ecodorp gaven aan waardering te hebben voor de krakers, het feit dat het pand niet langer leeg stond, de goede zorg voor het pand en de aandacht voor sociaal-culturele activiteiten. De krakers gaven aan de toekomstplannen voor het pand niet in de weg te willen staan en waren bereid afspraken te maken om te vertrekken zodra de vergunningen daarvoor rond zijn. Het is er niet van gekomen.
Belang gemeente
Het belang van de eigenaar, in dit geval de gemeente ging voor. Zaanstad is al sinds 2017 in gesprek over de bouw van een duurzaam stedelijk ecodorp op de plek van de voormalige dependance van de Toermalijn en op 8 maart van dit werd de koop-ontwikkelovereenkomst gesloten voor de realisering van twaalf sociale huurwoningen en elf koopwoningen aan de Tulpstraat. De planning is dat in oktober volgend jaar wordt begonnen met de bouw.
Anti-kraakbewoners
Om leegstand te voorkomen had de gemeente een leegstandsbeheerovereenkomst afgesloten, maar de krakers waren er eerder dan de eerste legale bewoner, die later nog gezelschap van anderen zou krijgen. Het pand zomaar leeg laten staan was nooit de bedoeling, aldus Zaanstad. De rechter-commissaris oordeelde daarop dat de gemeente ‘een voldoende concreet belang’ heeft om naar eigen goeddunken over het gebouw te kunnen beschikken.
Afweging
‘De rechter-commissaris wil niets afdoen aan het gewicht van de aangevoerde persoonlijke belangen van de bewoners bij voortzetting van het gebruik, maar deze zijn niet anders dan de belangen die al door door de wetgever in abstracto zijn meegewogen en zijn niet uitzonderlijk te noemen,’ aldus de uitspraak. ‘De goede bedoelingen van de bewoners staan buiten kijf. Dit brengt echter niet mee dat geen belang bestaat bij ontruiming. Het is aan de gemeente als eigenaar om te bepalen met wie zij zaken wil doen, en in het bijzonder met wie zij afspraken wil maken over bewoning/gebruik van het pand.’
Voorrangspositie
Als het standpunt van de krakers zou worden gevolgd, zou deze handelwijze hen een in de ogen van de rechter-commissaris ongerechtvaardigde voorrangspositie geven ten opzichte van andere geschikte kandidaat-bewoners. De vertegenwoordiger van de gemeente gaf ter zitting aan dat de krakers zich na de ontruiming nog steeds bij de leegstandsbeheerder konden melden om te bezien of zij in aanmerking konden komen voor een bruikleenovereenkomst.
