Bouwprojecten mogen niet meer automatisch toestemming krijgen om tijdelijk stikstof uit te stoten. De Raad van State oordeelde vandaag dat de zogenoemde bouwvrijstelling juridisch niet houdbaar is. Bouwend Nederland spreekt van ‘een drama‘.
Als een bouwproject leidt tot stikstofneerslag in een kwetsbaar natuurgebied, is nu weer een natuurvergunning nodig. Deze uitspraak kan gevolgen hebben voor de hele bouwsector omdat er per project weer een stikstofberekening moet worden gemaakt. Met de vrijstelling was voor de bouw, aanleg en sloop van onder meer woningen, energieprojecten en wegen geen natuurvergunning nodig. Voor stikstofuitstoot dichtbij natuurgebieden, met een mogelijk negatief effect op deze natuur is dat vanaf nu wel weer vereist.
Porthos
Het ging bij de hoogste algemene bestuursrechter concreet om de bouwvrijstelling van het megaproject Porthos. Dat project draait om de opslag van CO2 van de industrie in de Rotterdamse haven, in een leeg gasveld onder de Noordzee. Mobilisation for the Environment (MOB) wees erop dat het project stikstofneerslag veroorzaakt in beschermde natuurgebieden. De vrijstelling klopt volgens de milieuclub juridisch gezien niet, en dat bleek ook het geval te zijn.
Gericht onderzoek
De uitsraak betekent niet het einde van het Porthos-project, benadrukt de Raad van State. Er is nu gericht onderzoek nodig naar mogelijke stikstofneerslag tijdens de bouw. Dat onderzoek is al gedaan, maar Porthos had het te laat in de procedure ingediend. MOB krijgt daarom zes weken de tijd om op dit onderzoek te reageren. Daarna gaat de rechtszaak over Porthos verder.
Enige mogelijkheid
Volgens de Raad van State was er geen andere mogelijkheid dan een streep zetten door de bouwvrijstelling. Dat komt omdat de vrijstelling niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. De overheid had aangekondigde maatregelen tegen stikstofuitstoot gebruikt als onderbouwing voor de bouwvrijstelling, maar die mogen volgens het Europese recht pas worden meegenomen als de maatregelen ook echt zijn doorgevoerd. De bestuursrechter geeft aan dat er bovendien nog te veel onzekerheid is over hoeveel de maatregelen gaan opleveren.
Uitzonderingen
De bouwvrijstelling was van belang voor het aantal woningen dat gebouwd moet worden en voor de energietransitie, ziet de Raad van State. Ze overwoog daarom om het Europese Hof van Justitie te vragen om mogelijkheden om de bouwvrijstelling toch door te laten gaan. Maar zelfs dan waren de onzekerheden te groot, aldus de bestuursrechter. De bouw moet daarom weer terugvallen op de stikstofberekeningen per project. Bovendien is er de mogelijkheid om stikstofuitstoot te compenseren. In sommige gevallen kunnen projecten ook doorgaan als ze van groot maatschappelijk belang zijn, als er geen alternatieven voor zijn en als er compenserende maatregelen worden getroffen om de natuur te beschermen.
