Rekenkamer signaleert omissies in begroting gemeente

De begroting 2023 - 2026 van Zaanstad heeft de Rekenkamer van de Metropool Amsterdam ertoe gebracht om een aantal aandachtspunten en vraagpunten onder de aandacht van de raad te brengen. Op één staat het verwachte begrotingstekort in 2026, maar ook voor de groei van de stad en andere financiële kwesties wordt oplettendheid gevraagd.

De onzekerheid over de hoogte van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds heeft het college opgelost door rekening te houden met een mogelijke daling van deze inkomsten van 19,5 miljoen euro in 2026. Dit leidt tot een verwacht begrotingstekort van 12,5 miljoen in dat jaar. Dit tekort wordt in de begroting afgedekt vanuit de egalisatiereserve, die eerder werd aangevuld met begrotingsoverschotten. In de begroting staat echter ook dat in het financieel meerjarenbeeld het ‘accres gemeentefonds 2026’ gelijk is gehouden aan 2025, maar de vraag is of dat optimisme gerechtvaardigd zal blijken te zijn.

De Zaanse baten worden in 2026 ruim negen miljoen hoger begroot dan de directe vertaling van het regeerakkoord laat zien. 'Het college is van mening dat de grote daling van het accres in 2026 geen reëel perspectief biedt voor de gemeenten. Het college gaat ervan uit dat Rijk en gemeenten gezamenlijk tot een oplossing komen,' zo is te lezen. Maar wat als die oplossing uit het zicht raakt? De Rekenkamer adviseert de raad om daar nadere uitleg over te vragen, 'mede omdat in 2026 de egalisatiereserve nog 5,7 miljoen euro bevat en daarmee niet hoog genoeg is om de mogelijke extra negen miljoen op te vangen'.

Wat betreft de groei van de stad betreft ziet de Rekenkamer kansen, maar ook gevolgen voor de gemeentelijke financiën. Aan de opbrengstenkant zal bijvoorbeeld de uitkering van het Gemeentefonds toenemen, maar er zal ook sprake zijn van een kostenstijging, omdat de gemeente de nieuwe bewoners voorzieningen moet aanbieden. Dit jaar zou een systematiek ontwikkeld worden waarmee de gevolgen van de groei van de stad vertaald worden naar bijstellingen van de begrotingsbudgetten, maar die is er nog niet en wordt node gemist: 'Daardoor is onduidelijk wanneer de raad het nodige inzicht krijgt in de financiële gevolgen van de verwachte groei van Zaanstad.'

Omdat er de komende jaren zeer waarschijnlijk niet genoeg geld zal zijn om alle wensen van de raad te financieren wordt aangeraden om een prioriteitenlijst te maken van alle ambities op het vlak van investeringen. 'Met het oog op deze prioritering wijzen wij erop dat de wensenlijst ook investeringen bevat die noodzakelijk lijken te zijn voor een evenwichtige groei van de stad. Een voorbeeld hiervan is de investering in maatschappelijke voorzieningen als gevolg van de groei van de stad, die op de lat staat voor circa 47 miljoen euro.

Zaanstad heeft een Transformatiefonds om versneld woningen te kunnen bouwen door onrendabele projecten een financieel zetje te geven. Er is aangekondigd dat de werking van het fonds is geëvalueerd en dat de raad over de uitkomsten wordt ingelicht, maar in de begroting heeft de Rekenkamer daar niets over teruggevonden en evenmin wanneer de gemeenteraad de informatie kan verwachten. 'Ga daar achteraan,' is het advies.

Zaanstad maakt gebruik van renteswaps om een deel van haar leningenportefeuille te beschermen tegen rentestijgingen. Met de renteswaps worden de rentes vastgezet waardoor het renterisico wordt afgedekt. De gemeente heeft zeven renteswaps lopen, ieder met een langdurige looptijd (de laatste zal aflopen in 2052). In het jaarverslag 2021 van Zaanstad staat dat de Deutsche Bank bij twee renteswaps (ieder met een omvangvan tien miljoen euro) gebruik wil maken van de ‘breakclausule’ om ervan af te komen. Ook daarover mist de Rekenkamer informatie in de begrotingsstukken.