PvdA ziet in registratie herkomst gevaar van discriminatie en stigmatisering

Tot juni 2022 registreerde Zaanstad de nationaliteit van inwoners in zogenoemde signaalformulieren, ondanks 'de evidente risico’s van discriminatie en stigmatisering'. Al in september 2021 had de Belastingdienst vastgesteld dat het Regionaal Informatie- en Expertise Centrum (Riec) nationaliteit registreerde en daarover een brandbrief gestuurd. Dat stelt de PvdA in een rondvraag.

Het Riec is een samenwerkingsverband tussen verschillende overheidsinstanties, waaronder gemeenten, de politie, het Openbaar Ministerie, de fiscus en toezichthouders met als doel om georganiseerde criminaliteit en ondermijning aan te pakken door informatie te delen en gezamenlijk op te treden. Maar de PvdA ontdekte dat Zaanstad een specifieke Riec-analyse heeft ontvangen met discriminerende aannames over de Turkse gemeenschap. Wat daarmee gebeurd is blijkt niet meer te achterhalen, schrijft fractievoorzitter Eylem Koseoglu. 

Turkse Nederlanders

'Recente berichtgeving van Follow the Money en de antwoorden op onze technische vragen werpen een ernstig licht op het gebruik van persoonsgegevens zoals nationaliteit en geboorteland binnen samenwerkingsverbanden zoals het Riec en de aanpak in armere wijken, waaronder in Zaanstad. Dit raakt direct aan fundamentele vraagstukken rondom privacy, discriminatie en institutioneel racisme,' aldus de rondvraag. 'Het blijkt dat deze gegevens jarenlang zijn gebruikt bij de wijkaanpak van ondermijning en criminaliteit. Daarbij zijn zorgwekkende signalen van discriminatie aan het licht gekomen, met name gericht tegen bepaalde bevolkingsgroepen zoals Turkse Nederlanders, ook in Zaanstad.' 

Geen openbare rapportages

De samenwerking tussen verschillende instanties zonder duidelijke controlemechanismen leidt tot 'een gebrek aan transparantie en verantwoording,' stelt de PvdA. Hierdoor is het moeilijker om te controleren of de acties van het Riec proportioneel en rechtmatig zijn. 'Sterker nog: het Riec is geen overheid en daarom kunnen er geen Woo-verzoeken worden ingediend en zijn ze niet verplicht om hun rapportages openbaar te maken.'

Ottomaanse traditie

In rapportage uit 2016 werd gesteld dat Turkse Nederlanders ‘erg bedreven’ zouden zijn in toeslagen- en belastingfraude, met uitspraken als 'Een Turk zal er alles aan doen om geen belasting te betalen' of 'komt door de Ottomaanse traditie'. Coseoglu wil van het college horen of dat kan garanderen dat dergelijke stellingen niet hebben geleid tot beleid of acties die specifieke groepen hebben benadeeld. Ook wil ze weten hoe een omstreden praktijk zo lang kon voortduren.

Is ingrijpen nodig?

Collega's in de andere raadsfracties wordt gevraagd of die van mening zijn dat de gemeenteraad voldoende toezicht houdt op samenwerkingsverbanden zoals het Riec en de bescherming van alle inwoners tegen discriminatie waarborgt. Ook deelt Coseoglu het standpunt dat er inzicht moet komen in de feitelijke impact van het gebruik van registratiemethoden en of bepaalde bevolkingsgroepen zoals mensen met een niet-Nederlandse achtergrond of lagere sociaaleconomische positie onevenredig vaak in het vizier komen of onderworpen worden aan maatregelen.