Afvalinzameling weer op de schop om kosten beheersbaar te houden

Huishoudelijk afval blijft de politiek en de burger bezighouden, waarbij de betaalbaarheid steeds nadrukkelijker een factor wordt. Hier en daar herinnert een metalen vuilnisemmer met een fleurige nieuwe bestemming nog aan minder gecompliceerde tijden: vullen, aan de weg zetten en leeg weer ophalen. Zaanstad breekt zich nu het hoofd over alwéér een nieuw systeem. 

Het afval dat nu wordt ingezameld in Zaanstad bestaat voor twee derde uit grondstoffen die heel goed hergebruikt kunnen worden. Daarnaast worden Rijksheffingen op het verbranden van restafval de komende tijd verdubbeld en op de langere termijn verviervoudigd, en daarmee de kosten die via de afvalstoffenheffing uiteindelijk bij de inwoners terechtkomen. Dat zou met het huidige aanbod aan restafval een verhoging van 355 naar 420 euro per huishouden per jaar betekenen. Om grip te houden op de kosten en meer grondstoffen te recyclen heeft het college vijf inzamelscenario's geanalyseerd, die nog aan de inwoners zullen worden voorgelegd om het draagvlak te toetsen.

Doelen uit het zicht

Zaanstad kent nu bronscheiding  bij zowel laag- als hoogbouw: bewoners worden geacht thuis de te recyclen afvalstromen te scheiden en het kleine beetje restafval dat overblijft naar de container te brengen voor verbranding. Het aanbod is van 264 kilo restafval in 2017 gedaald naar de huidige 192 kilo per inwoner per jaar. Het landelijke en Zaanse doel is om in 2030 uit te komen op 100 kilo. Het scheidingspercentage blijft met 51 procent aan de lage kant, gelet op de streefwaarde van 75 procent in 2030. Met het huidige systeem is het laaghangend fruit inmiddels wel geplukt en is een verdere daling niet vanzelfsprekend, aldus het college.

Vijf scenario's

'In een ideale wereld streven we naar een hoge milieuwinst met een hoge service tegen zo laag mogelijke kosten,' schrijft het dagelijks bestuur ook. Meteen gevolgd door de mededeling dat dit 'helaas niet mogelijk' is. Er staan keuzes voor de deur met vijf uitgewerkte scenario's:

• 1. Bronscheiding van plastic verpakkingen, blik en drinkpakken bij laagbouw én nascheiding van PBD bij hoogbouw, ofwel een optimalisatie van de huidige situatie;

• 2. Nascheiding van PBD voor laag- en hoogbouw;

• 3. Recycle-keuze met bronscheiding van PBD bij laagbouw én nascheiding van PBD bij hoogbouw;

• 4. Recycle-keuze met nascheiding van PBD voor laag- en hoogbouw;

• 5. Recycle-tarief met bronscheiding van PBD bij laagbouw én nascheiding van PBD bij hoogbouw.

De eerste twee scenario's kennen geen prijsprikkel. Scenario 3, 4 en 5 gaan daar wel van uit, waarbij scenario's 3 en 4 op basis van vrijwillige deelname zijn én scenario 5 verplicht is voor iedereen. Bij scenario 3 en 4 kan elk huishouden kiezen om mee te doen. Kies daar niet voor dan blijft de jaarlijkse afvalstoffenheffing van kracht en verandert er niets. Doe je wel mee, dan krijg je korting op de afvalstoffenheffing voor goed scheiden en het verminderen van het restafvalaanbod. Beverwijk gaat het als eerste gemeente in Nederland uitproberen.

De tabel laat zien zien dat een prijsprikkel (scenario 3, 4 en 5) het beste werkt en het meest effect sorteert op kosten, milieu en service. Bron: Gemeente Zaanstad

PBD is de enige grondstoffenstroom die machinaal uit het restafval kan worden nagescheiden. Dat heeft voor- en nadelen. Aan de ene kant is het voor inwoners heel makkelijk om het PBD bij het restafval te doen. De onduidelijkheid wat wel en niet in het PBD hoort is dan niet meer aan de orde. Een groot nadeel van nascheiden is de eventuele afname van het bewustzijn. De verleiding ontstaat om alles in één bak te doen, maar het is juist bij nascheiding van PBD belangrijk om de andere grondstofstromen apart te houden, en zeker groente-, fruit- en tuinafval en etensresten (de zogenoemde natte fractie GFTe). Die vervuilt het PBD waardoor de kwaliteit voor hergebruik verslechtert.

Goede info cruciaal

De gemeenteraad is er nog niet uit of alleen de laatste drie scenario's aan de inwoners moeten worden voorgelegd - vanwege de verwachte grotere voordelen - of dat toch ook de optie nascheiding moet worden voorgelegd. Belangrijk is in elk geval dat de voor- en nadelen van de verschillende werkwijzes helder worden uitgelegd, inclusief de gevolgen voor de portemonnee van de inwoners, zo vinden de fracties eensgezind.