Zaanse uitgaven in wurggreep van onzekerheid over financiering door het Rijk

Lang hing de dreiging van het zogenoemde ravijnjaar boven de gemeentelijke financiën in 2026, maar het gapende gat tussen inkomsten van het Rijk en de bekostiging van (deels wettelijk verplichte) taken is verschoven naar 2028. Zaanstad heeft de begroting van 2026 en 2027 rond weten te breien, maar wat er daarna gebeurt is één groot vraagteken. Dat kleurde gisteravond de algemene beschouwingen. 

Den Haag kreeg flinke vegen uit de pan, van 'wij schrikken nergens meer van' van de POV tot 'labbekakkerig kabinet' van GroenLinks en 'een kabinet dat structureel aan het wegduiken is met falend beleid' van de PvdA en tot 'een kabinet dat alles uitstelt, zelfs zijn eigen val' van Rosa. Een aantal fracties - Lokaal Zaans, D66, DZ, de ChristenUnie, de VVD - wil vanwege alle onzekerheid daarom meteen na de komende vaststelling van de Voorjaarsnota al voorsorteren op wellicht noodzakelijke drastische besparingen vanaf 2028, om goed beslagen ten ijs te komen als Den Haag de hand op de knip houdt. 

Jeugdzorg

De kans is daarbij niet denkbeeldig dat het mes al eerder in de gemeentelijke uitgaven moet worden gezet, omdat er door het kabinet nog geen beslissing is genomen over de langdurige financiering van de jeugdzorg. De door het kabinet en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten ingestelde onafhankelijke deskundigencommissie-Van Ark heeft een zwaarwegend advies uitgebracht over de Hervormingsagenda Jeugd met een heldere conclusie: er moet geld bij voor gemeenten. Maar het is allerminst zeker dat dit er ook structureel komt.

Denk en PVV

Nog het minst te spreken over de Zaanse Voorjaarsnota was Denk, dat veel initiatieven ziet waar de inwoners van de gemeente weinig mee op hebben en die wel gaan leiden tot meer leningen en dus hogere schulden. 'Er zullen heel veel plannen geschrapt moeten worden,' voorspelde een sombere Erdogan Sahin, die wel te spreken was over de voorgestelde investeringen in schoolgebouwen. Ook ronduit negatief was de PVV, maar meer op grond van oude koeien in de sloot dan van nieuw beleid. Er moet meet geluisterd worden naar de burger, was de herhaalde oproep van Natasja Cornelisse. Hoewel: als een burger in de raad zou komen inspreken met zorgen over het klimaat was dat weer minder van belang: 'Daar geloven we als PVV niet zo in.'

A8 - A9 en Zaanse Schans

De investeringen die nodig zijn voor het aan de openbaarheid onttrekken van de Zaanse Schans en de door de provincie afgeblazen  aanleg van een verbindingsweg tussen de A8 en de A9 waren recente ontwikkelingen die terugkwamen in meerdere bijdragen. Democratisch Zaanstad adviseerde om toch alvast maar geld te reserveren voor een referendum over de Schans, 'want dat gaat er komen'. De SP wil de veertien miljoen euro die bij Zaanstad op de lat staat voor de weg die er niet komt liefst meteen doorsluizen naar de woningcorporaties, maar de VVD ziet nog steeds kansen voor de snelweg. 

Riviercruises en poppodium 

GroenLinks kondigde een agenda-initiatief aan om de riviercruises 'die uit de hand gaan lopen' aan banden te leggen en weer net als Rosa op het belang van een volwaardig poppodium voor de stad. De PvdA hamerde op het fundament dat gezonde, veilige en leefbare wijken leggen voor een florerende gemeente en is daarom blij dat Zaanstad blijft investeren in gebiedsgericht werken. Ook is een structurele regie op arbeidsmigratie nodig. 

Straatje erbij

Voor de VVD is bouwen in het groen een optie: 'Een straatje erbij en een laagje erop met ruimte voor auto's.' En daarvoor is snelheid vereist, bij voorkeur zonder hinderlijke vertragingen door bezwaren van milieuclubs: 'Als we wachten met projecten blijven de kosten stijgen.' De ChristenUnie wil zo snel mogelijk de spaarpot weer vullen die door de begrotingsvoorstellen leeg is getrokken, bijvoorbeeld door de OZB te verhogen.

Rosa ziet in het uit het zicht verdwijnen van de A8 - A9 een kans om de lobby voor ondergronds spoor weer op te pakken, maar volgens het CDA 'zijn we nog lang niet van de A8 - A9 af'. De variantenstudie worden door die partij niet hoopvol afgewacht. Zorg, mobiliteit en veiligheid staan hoog op de prioriteitenlijst van de christendemocraten.   

De wethouder

Wethouder Stephanie Onclin van Financiën bezwoer de raadsleden dat 'elke financiële beslissing genomen is op grond van zorgvuldige afwegingen'. Tegelijkertijd was het noodzakelijk om 'realistisch te blijven over wat haalbaar is gezien de afhankelijkheid van het Rijk. De komende week worden de algemene beschouwingen gevolgd door debatten over de voorstellen van het college.