‘Werken zonder loon’ of een uitgestoken hand richting een betaalde baan? Er wordt heel verschillend gedacht over het te werk stellen van bijstandsgerechtigden door organisaties als Werkom, het werkbedrijf van Zaanstad en Purmerend. Ook de gemeenteraad van Zaanstad is verdeeld, maar de FNV ziet er geen heil in.
De vakvereniging heeft een rapport gepubliceerd over het Participatiebedrijf WerkSaam Westfriesland, waatuit blijkt dat ‘op uitgebreide schaal wordt verdiend aan uitkeringsgerechtigden’ en dat er nauwelijks sprake is van doorstroom naar een vaste baan. De Zaanse Déjo Overdijk, bestuurder van FNV Uitkeringsgerechtigden heeft drie jaar lang een WOB-procedure moeten voeren om de gevraagde informatie te krijgen. ‘Het is nu zonneklaar dat er wordt verdiend op uitkeringsgerechtigden in re-integratietrajecten,’ zegt zij. Bij Werkom wordt het in de toekomst mogelijk dat een zogenoemd leerwerktraject ‘in uitzonderlijke gevallen’ na zes maanden nog eens kan worden verlengd om ‘werken te leren’. Het college wilde dat standaard mogelijk maken.
Moties Werkom over mogelijke aanpassing in september en 6 maanden als standaard te handhaven voor leerwerktrajecten zijn met grote meerderheid aangenomen. Dank aan mede-indieners ROSA, PvdA en CU!
— Romkje Mathkor (@mathkor) February 3, 2022
In het rapport van de FNV staan gedetailleerde berekeningen, waaruit duidelijk wordt hoeveel partijen zoals WerkSaam verdienen aan de inzet van uitkeringsgerechtigden. Zo verdiende het bedrijf bijvoorbeeld in drie jaar tijd 128.507 euro op een uitzendconstructie met 84 uitkeringsgerechtigden. Overdijk: ‘De uitkeringsgerechtigden werden verplicht om regulier werk te doen en krijgen daarvoor geen loon, maar een minimale vergoeding. Daarbij gaat het niet alleen over werken zonder loon, maar ook over verdringing van betaald werk en dat kan weer leiden tot oneerlijke concurrentie tussen bedrijven.’
Doorstroming een fabel
Ook blijkt dat slechts een handjevol van de uitkeringsgerechtigden die via WerkSaam werd gedetacheerd bij andere bedrijven ook daadwerkelijk doorstroomden naar een vaste baan en dus uit de bijstand kunnen. Overdijk: ‘We hebben misschien niet een volledig beeld omdat we niet weten of de ontvangen informatie van WerkSaam compleet is, maar de cijfers spreken voor zich. In drie jaar tijd krijgen slechts 153 langdurig werklozen van de 1482 uitkeringsgerechtigden die werken zonder loon een contract van minimaal zes maanden waarbij ze normaal betaald worden. Dan kun je niet volhouden dat werken zonder loon een goede kans biedt op een vaste baan. Intussen levert al dat gratis werk wel geld op.’ Hoeveel het Werkom oplevert of de gemeenten kost is nog niet duidelijk: daar komt nog een rapport over.
Evaluatie SCP
De FNV wil dat mensen zo snel mogelijk duurzaam, met betaald werk, uit de uitkering komen en dat er een einde komt aan werken zonder loon. De evaluatie van de Participatiewet door het Sociaal Cultureel Planbureau liet al zien dat dit door de huidige aanpak nauwelijks gebeurt. In de tijd van personeelsschaarste en vóór corona kreeg landelijk slechts één procent van hen vaker werk, aldus de FNV.
