Lezing over Romeinen in Krommenie in Huis van Hilde; ook expositie

De tentoonstelling Romeinen op de uitkijk in Archeologiemuseum Huis van Hilde in Castricum onthult alles wat deskundigen tot nu toe te weten zijn gekomen over de aanwezigheid van de Romeinen in wat al heel lang geleden Krommenie is gaan heten. De resten van een wachttoren bewijzen dat de Rijn niet de noordelijke grens van het Romeinse Rijk was.

Tijdens het eerste archeologisch onderzoek op de locatie van het voormalige sportterrein Provily in 1964 werden een structuur van houten palen en opvallend veel typisch Romeinse objecten gevonden, was het nog niet duidelijk wat zich daar vroeger bevond. 'Eerst was het nog speculeren: betrof het hier een Romeinse handelsplaats, een veekraal of misschien wel een vuurtoren?' zegt Piet Kleij, archeoloog van de gemeente Zaanstad. Hij houdt op donderdag 2 oktober van 19:30 tot circa 21:00 uur een lezing over de vondsten in het Huis van Hilde. Een ticket reserveren kan hier.

Forten bij Velsen

Pas tijdens de nieuwe opgravingen in 2018 en 2024 werd duidelijk dat het ging om een Romeinse wachttoren uit de eerste eeuw na Christus met een grote palissade (een houten omwalling) van wel een half voetbalveld groot. Eerder was er al de spectaculaire vondst van twee Romeinse forten bij Velsen. Op de plaats waar nu ongeveer de Velsertunnel ligt werden sporen gevonden van een castra, een groot Romeins legerkamp van vele hectaren groot. Nu het onderzoek in Krommenie heeft aangetoond dat de sporen in Krommenie daadwerkelijk van een Romeinse wachttoren zijn, kan worden vastgesteld dat het hier gaat om de – tot nu toe – meest noordelijke Romeinse militaire post op het vasteland.

Meer bewijzen

Nog meer bewijs voor de Romeinse aanwezigheid in Krommenie werd geleverd door de vondst van diverse objecten. Zo zijn onder meer een puntgave fibula (mantelspeld), een fragment van een Romeinse speer, een olielampje met gladiator, een deel van een schrijfplankje en een metalen strip van een Romeinse helm aangetroffen. Maar ook zo’n 6500 scherven en soms zelfs complete potten van inheems en Romeins aardewerk. De meest spectaculaire vondsten zijn, tezamen met een maquette van de wachttoren, nu te zien in de nieuwe, vergrote tentoonstellingsruimte in het Huis van Hilde.

Bron: Huis van Hilde

Zou de wachttoren onderdeel zijn geweest van een lint van wachttorens tot aan het Romeinse havenfort in Velsen? Vinden we in de toekomst misschien nóg noordelijker wel nieuwe torens? En waarom was de doorgang in de houten omheining zo groot? Was het misschien wel om boten te lossen? 'De opgravingen hebben veel vragen beantwoord maar ook nieuwe vragen opgeleverd,' zegt Kleij, 'met als belangrijkste vraag: wat deden de Romeinen eigenlijk zo ver noordelijk?' In de tentoonstelling wordt het publiek uitgenodigd om na te denken over deze en andere vragen en zo een eigen theorie over de Romeinse aanwezigheid in Noord-Holland te formuleren.

Stripboek en kinderlijn

Bij de tentoonstelling is ook een kinderlijn ontwikkeld waarin de jeugd aan de hand van een speurtocht alles ontdekt over de opgraving, de Romeinen en de vondsten in Krommenie. Deze vondst was ook aanleiding voor het stripboek De Romeinen deel 2 – De Friese Opstand, een laagdrempelige manier om kinderen kennis te laten maken met dit onderwerp.

Brochure

Bij de tentoonstelling is tevens een brochure verschenen met de achtergronden over de opgraving, de vondsten en de Romeinse aanwezigheid in Noord-Holland. De brochure is voor twee euro verkrijgbaar in het museum of online te bekijken. De tentoonstelling is nog tot en met 5 april 2026 te zien bij Huis van Hilde.