Een struikelsteen voor alle in de oorlog vermoorde Zaanse Joden

De Werkgroep Struikelstenen Zaanstad roept gulle gevers op om het financieel mogelijk te maken om alle Zaanse Joden die omkwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog volgend jaar en in 2020 te gedenken met een struikelsteen. Daarvoor is een aanzienlijk bedrag nodig.

De werkgroep vraagt belangstellenden daarom één of meer struikelstenen te adopteren of op een andere manier geld bij te dragen. Van de bijna 300 Joden die begin 1942 woonden in het gebied dat nu Zaanstad is, stierven er 171 een voortijdige dood, vrijwel allen in Auschwitz of Sobibor. Het merendeel heeft geen graf. ‘Aangezien een mens pas is vergeten als zijn/haar naam vergeten is, wil de werkgroep de namen van de omgekomen Zaanse Joden zichtbaar maken,’ zo laat de organisatie in een persbericht weten.

Gebroken namenlint

De struikelstenen zullen worden geplaatst bij de huizen waarin zij tot 1942 woonden. Zo zal er een gebroken namenlint door de stad ontstaan: een monument dat de herinnering aan de weggevoerde Zaanse Joden levend houdt.

Gunter Demnig

De Zaanse struikelstenen worden gemaakt door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het door hem opgezette project loopt al vanaf 1994. Sindsdien legde hij verspreid over Europa tienduizenden Stolpersteine, zoals de struikelstenen in het Duits heten, neer. Demnig heeft ze zo genoemd, omdat je er over struikelt in je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst op de stenen te kunnen lezen. Passanten worden als het ware uitgenodigd om even stil te staan bij de aangeboden informatie.

[embed][/embed]

Op de gedenktekens van tien bij tien centimeter worden in een messing plaatje onder meer de naam, het geboortejaar en de overlijdensdatum van het slachtoffer aangebracht. De struikelstenen krijgen vervolgens een plek in het trottoir bij de voormalige woningen van de slachtoffers van het nazi-regime.

Gedwongen verhuizing

Op 14 januari 1942 kregen de Joodse inwoners van Zaandam opdracht van de bezetter om binnen drie dagen naar Amsterdam te verhuizen. De buitenlandse Joden in de stad, merendeels mensen die na 1933 gevlucht waren voor het nationaalsocialisme in Duitsland, moesten naar kamp Westerbork. De getroffenen dienden vrijwel al hun bezittingen achter te laten, als prooi voor de nazi’s.

[embed][/embed]

Zaandam was de eerste Nederlandse gemeente die Judenrein werd gemaakt. In de maanden daarna ontdeed de bezetter met hulp van de Nederlandse overheid en politie ook de andere Zaangemeenten van hun Joodse inwoners. Zij die na de bevrijding in mei 1945 terugkeerden uit het concentratiekamp of van hun onderduikadres troffen lege of door anderen bewoonde huizen en een verwoeste Zaandamse synagoge aan. Het was een schaars restant van het bloeiende Joodse leven dat voor de oorlog bestond.

Doneren en adopteren

Een Zaanse struikelsteen adopteren kan door overmaking van 150 euro per exemplaar. Er mag ook een kleinere bijdrage gegeven worden. Donaties zijn welkom op bankrekening NL08 RABO 0135 2746 56 van het Joods Monument Zaanstreek (onder vermelding van ‘Struikelstenen’). Om de doelstelling te verwezenlijken heeft de werkgroep ook de gemeente en verschillende fondsen om een bijdrage gevraagd.