Bulgaarse arbeidsmigranten moeilijk te bereiken groep

Steeds meer professionals in de zorg, het sociaal domein en het onderwijs in Zaandam Oost uiten zorgen over de toename van kwetsbare arbeidsmigranten en hun kinderen uit met name Bulgarije. Zij vormden ten tijde van het onderzoek een groep van 2110 ingeschreven inwoners, maar lang niet iedereen is bij de gemeente bekend. Het gaat om een gesloten, afzijdige en wantrouwende groep, die lastig te bereiken is.

Het grootste deel van deze Bulgaarse migranten is van Turks-Bulgaarse of Roma-afkomst en in hun thuisland leefden ze in chronische armoede. Ze zijn vaak laaggeschoold of analfabeet en hier kampen ze met slechte woonomstandigheden, arbeidsuitbuiting, minder toegang tot voorzieningen en sociale uitsluiting. Het landelijk expertisecentrum Pharos deed vorig jaar een kwalitatief onderzoek naar deze groep bewoners van Poelenburg, de Rosmolenwijk en Peldersveld en ook werd gekeken hoe in andere gemeenten met deze groep wordt omgegaan. Oplossingen zijn niet eenvoudig.

De gemeente ziet een toename van EU-arbeidsmigranten in Zaandam Oost die weinig perspectief hebben op werk en een hoog risico lopen om verstrikt te raken in mensenhandel, te maken te krijgen met seksuele, criminele en arbeidsuitbuiting en die terechtkomen in een ondermijnende economie en illegale woningmarkt. De toename van deze migranten legt ook druk op de schaarste op de woningmarkt en leidt tot uitwassen zoals overbewoning, woonoverlast, verloedering en het verdwijnen van de sociale cohesie uit buurten. Bulgaarse arbeidsmigranten in Zaanstad werken vooral in het midden- en kleinbedrijf en zijn vaak afhankelijk van Turkse en Bulgaarse tussenpersonen voor werk en huisvesting. Dit maakt ze kwetsbaar voor uitbuiting.

Er is sprake van wantrouwen jegens de Bulgaarse overheid en publieke instanties en dat wordt geprojecteerd op de Nederlandse situatie. Bulgaren weten doorgaans weinig over onze samenleving, aangezien ze geen inburgeringsplicht hebben of verplichte taallessen moeten volgen. Er is een mismatch tussen normen die gangbaar zijn in Nederland en die van de Bulgaarse migranten: die focussen zich vooral op het eigen familieleven en het behoud van gewoonten en de familiecultuur. Ze hechten zich sterk aan traditionele Bulgaarse opvattingen over onderwijs en opvoeding en sommige tradities worden onder invloed van de grootouders in stand gehouden. Veelal worden deze zaken belangrijker gevonden dan school en leerplicht. Nederlands leren heeft geen prioriteit.

Als Bulgaren naar Nederland komen kampen ze al met gezondheidsproblemen zoals overgewicht, een slecht gebit, bloedarmoede of suikerziekte. Ze hebben een beperkte basiskennis over gezondheid en moeite met het begrijpen van de relatie tussen leefstijl en gezondheid. Dit maakt het bespreken van gezondheidsproblemen lastig. Medische professionals zien veel zelfmedicatie en merken op dat Bulgaren het concept preventieve gezondheidszorg niet goed begrijpen. Bulgaren besteden veel tijd aan hard werken en de lichamelijk zware arbeid en hun slechte woonsituatie dragen bij aan gezondheidsklachten en chronische stress.

Veel Bulgaren zijn echter onverzekerd, waardoor ze minder gebruikmaken van de Nederlandse zorg. Sommigen zijn zich niet bewust van de noodzaak van een zorgverzekering en maken onverzekerd gebruik van zorg. Anderen reizen naar Bulgarije voor een bezoek aan een arts of doen aan zelfmedicatie. Wanneer ze wel gebruikmaken van de Nederlandse gezondheidszorg doen ze soms een onredelijk beroep op professionals, omdat ze niet krijgen wat ze verwachtten. De toegankelijkheid van de zorg wordt belemmerd door de taalbarrière en het wantrouwen jegens zorgprofessionals bemoeilijkt een effectieve communicatie.

Bulgaarse kinderen arriveren vaak in het onderwijs met een ontwikkelings- en taalachterstand, maar de geboden hulp wordt lang niet altijd als zodanig ingeschat. Ouders zijn bang dat hun kind het stempel 'dom' krijgt en zal worden uitgesloten, Omdat de contacten zich vaak geheel beperken tot de eigen gemeenschap en Turkssprekende inwoners die hier de weg wél kennen maar die zo hun eigen belangen bij de komst van de Bulgaren hebben, worden zeer onwenselijke situaties in stand gehouden. Onwenselijk vanuit het gezichtspunt van Zaanstad en Zaanse professionals. Maar waarschijnlijk veelal als hetgeen van het leven verwacht kon worden bij de betrokkenen zelf.